Porady dla zdrowia
Katalog ziół
Zioła występujące w Polsce w kolejności alfabetycznej
Arcydzięgiel Litwor
Arcydzięgiel litwor z rodziny selerowatych-baldaszkowatych, zwany też arcydzięglem lekarskim, dzięglem wielkim, dzięglem lekarskim, litworem, archangeliką lub andżeliką. Jest to roślina dwuletnia, dorastająca do 1,5 m wysokości, o grubej, dętej łodydze. Liście ma olbrzymie, trzy lub czterokrotnie pierzaste, o rozdętych pochwach liściowych. Zółtozielonkawe, czasami białawe pięciopłatkowe kwiaty są zebrane w wielokwiatowe baldachy. Cała roślina ma silny, przyjemny zapach. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Roślina ta zawiera podgatunek arcydzięgiel nadbrzeżny (Archangelica Utoralis), który zszedł wzdłuż rzek głównie Odry aż nad Bałtyk. Różnice między tymi taksonomami są tak niewielkie, że nie wszyscy systematycy wyróżniają ten podgatunek. Duża ilość wody, potrzebna do wzrostu arcydzięgla, może pochodzić stąd, że miejsca te są położone u podnóża skalnych ścian z kapiącą z nich wodą lub z sąsiedztwa źródlisk. W takich miejscach tworzą się ziołorośla, czyli zbiorowiska zbudowane z wysokich (często ponad 1,5m) bylin o dużych, grubych liściach i soczystych łodygach. Arcydzięgiel litwor jest pod prawną ochroną.
Arnika Górska
Na łąkach górskich, na których zaniechano nawożenia, a zatem proces jałowienia postępuje na nich dość szybko, pojawia się gatunek, będący pod ochroną. Jest to arnika górska (Arnica montana L.) z rodziny astrowatych złożonych, nazywana czasem pomornikiem górskim, pomornikiem lekarskim lub kupalnikiem. Jest to bylina o pokrytej gruczołami łodydze dorastającej do 60 cm wysokości. Na łodydze są 2-3 pary odległych od siebie liści, malejących ku górze. Dolne liście, dość grube, o kształcie odwrotnie jajowatym, tworzą przyziemną rozetę. Złocistożółte kwiaty są zebrane w 1-5 dość dużych koszyczków. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
Babka Lancetowata
Na żyznych łąkach, pastwiskach, przydrożach, miedzach, a także na bogato nawożonych polach można spotkać babkę lancetowatą (Plantago lanceolata L.) z rodziny babkowatych (Plantaginaceae). Nazywa się ją też babką wąskolistną, babką koniczynową, języczkami polnymi lub żywcem. Jest rośliną wieloletnią o lancetowatych lub równowąsko lancetowatych liściach zebranych w przyziemne rozetki. Zamiast pędów wyrasta z tych rozetek od 1 do 3 bezlistnych szypułek kwiatostanowych. Na ich szczycie drobne.
Babka Zwyczajna
Rośnie w większości brzeg dróg, ścieżek polnych, chodników itp. Tworzy one w tych miejscach zwarte zespoły, nazywane często zespołami dywanowymi. Nazywa się ją też babką pospolitą, babką większą, babką szerokolistną, skołojrzą lub baskami. Jest to bylina nie wytwarzająca wyraźnej łodygi. Liście są skupione w przyziemne rozety, a ich kształt jest szeroko jajowaty. Szypułki kwiatostanowe osiągają wysokość 60 cm. Drobne kwiaty są zebrane w kłosokształtne kwiatostany. Kwitnie od maja do września.
Barszcz Zwyczajny
Barszcz zwyczajny (Heradeum sphondyliutn L.)z rodziny selerowatych-baldaszkowatych (Apia-ceae)nazywany czasem barszczownikiem pospolitym. Jest rośliną dwuletnią, czasem byliną o łodydze wzniesionej, bruzdowanej, dętej,dorastającej do 1,5m wysokości. Liście ma trójdzielne lub pierzastodzielne. Białe lub rzadziej różowawe kwiaty są zebrane w duże baldachy. Kwitnie od czerwca do września.
Bazylia Pospolita
Czasem uprawia się u nas w ogrodach bazylię pospolitą (Ocitnum basilicum L.) z rodziny jasnotowatych wargowych (Lamiaceae). Ma ona następujące inne nazwy: bazylek ogrodowy, balsam, bazylijka, bazyliszka, polski balsam, wasylek, wasylki domowe i wosiłek. Jest to roślina jednoroczna, dorastająca do 50 cm wysokości. Jej jajowate lub romboidalne liście są ustawione po dwa naprzeciwległe. Z ich pachwin wyrastają często boczne odgałęzienia. Czerwonawe lub żółtawobiałe kwiaty są zebrane na szczycie łodygi w nibyokółki. Kwitnie od czerwca do września.
Bez Czarny
Nazywany też: bez lekarski, bez apteczny, bzowina, bzina, bziorst. Jest to krzew lub niskie drzewo o liściach nierówno piłkowanych ostro zakończonych. W porze kwitnienia tj. czerwiec i lipiec białe kwiaty zebrane są w płaskie pseudobaldachy i charakteryzują niezbyt przyjemnym zapachem. W starożytności używano bzu do farbowania włosów a także jako środek odchudzający
Bez Pospolity
Innym, powszechnie znanym krzewem, pochodzącym z Bałkanów i hodowanym u nas jest bez z rodziny oliwkowatych (Oleaceae). Inne jego nazwy to: lilak pospolity, bez pachnący, bez włoski lub bez turecki. Jest to krzew lub czasem małe drzewo, dorastające do 7 m wysokości. Liście szeroko jajowate, od spodu jasnozielone, są u nasady szeroko zaokrąglone. Jasno bądź ciemnolila lub także białe kwiaty są zebrane w groniaste kwiatostany. Kwitnie w maju.
Biedrzeniec Anyż
Czasem bywa hodowany w ogrodach. Biedrzeniec anyż z rodziny selerowatych - baldaszkowatych (Apiaceae). Czasem nazywa się go anyżkiem, anyżem lub hamykiem. Jest to jednoroczna roślina o wysokości 15-30 cm. Cała łodyga jest owłosiona. Dolne liście są okrągławo nerkowate i ząbkowane. Wyższe liście są złożone: 3,5-sieczne o listkach jajowatych, dwu lub trzykrotnie pierzastosieczne o listkach lancetowatych, a najwyższe liście są trójdzielne. Drobne, białe pięciokrotne kwiaty są zebrane w złożone, baldachowate kwiatostany. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z owoców likwiduje wzdęcia i jest stosowany w nieżytach żołądka i jelit. Bywa też w użyciu w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych i astmie. Żucie owoców przeciwdziała bezsenności. Jest to znana roślina przyprawowa do ciast,wódek itp.
Biedrzeniec Mniejszy
Biedrzeniec mniejszy z rodziny selerowatych-baldaszkowatych, nazywany czasem: rospikamień, biedrzeniec pospolity lub bibernella. Jest to bylina o nagiej lub krótko owłosionej łodydze, dorastającej do 50 cm wysokości. Liście ma nieparzystopierzasto złożone. Drobne białe kwiaty są zebrane w złożone, baldachowate kwiatostany. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z korzeni jest stosowany w nieżytach przewodu pokarmowego z niedokwaśnością, w zaburzeniach miesiączkowania. Zewnętrznie: do płukania gardła przy chrypce i stanach zapalnych jamy ustnej. Odwar z korzeni działa przeciwskurczowo i jest stosowany w kamicy nerkowej. Zewnętrznie: okłady z ziela stosuje się na rany przyspieszają gojenie.
Biedrzeniec Wielki
Na żyznych łąkach, również na moczarach, w zaroślach i lasach liściastych, rośnie biedrzeniec z rodziny gorczycowatych-baldaszkowatych (Brassicaceae). Jest byliną o gałęzistej, głęboko bruzdowanej łodydze, dorastającej do 1m wysokości. Duże liście są pojedynczo pierzaste. Białe, drobne kwiaty są zebrane w 9-20 promienistych baldachów. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
odwar z korzenia bywa stosowany w przypadku stanów zapalnych górnych dróg oddechowych i stanach zapalnych pęcherza i miedniczek nerkowych.
Bieluń Dziędzierzawa
Na rumowiskach i przychaciach rośnie bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium L.) z rodziny psiankowatych (Solanaceae). Inne jego nazwy to: bieluń pospolity, bieluń jadowity, bieluń podwórkowy, blekot, cygańskie ziele, dędera, dęderawa, diabelskie ziele, dziędzierzawa, pindurynda, tondera, tondra, świńska wesz, świnia wesz, durna rzepa, czerwone ziele. Jest rośliną jednoroczną o wzniesionej, widlasto rozgałęzionej łodydze, dorastającej do 1 m wysokości. Liście są jajowate, zaostrzone i grubo zatokowo ząbkowane. Duże, białe kwiaty są osadzone na krótkich szypułkach w widłach rozgałęzień pędu. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela do inhalacji nieżytach górnych dróg oddechowych. Roślina silnie trująca!
Bliźniczka Psia Trawka
Specyficzną odmianą zbiorowisk łąkowych są murawy bliźniczkowe, nazywane czasem psiarami. Są one opanowane przez bliźniczkę psią trawkę (Nardus struta L.) z rodziny wiechlinowatych traw (Poactae). Tworzy ona na bardzo ubogim i kwaśnym podłożu zwartą Darń. Tego typu murawy są użytkowane jako nie nawożone pastwiska i występują zarówno w górach, jak i na niżu. Wytwarzają grubą warstwę słabo rozłożonej próchnicy, która zakwasza glebę. Psiary można przekształcić w produktywne łąki przez systematyczne ich nawożenie.
Bobrek Trójlistkowy
procesem zarastania zbiorników wodnych jest związane występowanie bobrka trójlistkowego (Menyanthes trifoliata L.) z rodziny bobrkowatych (Menyanthaceae). Rośnie on też na torfowiskach niskoturzycowych. Inne jego nazwy to: bobrowniczek, bobek, koniczyna błotna, koniczyna wodna, trojan, trójliść, trzyliść, trójlistek, koziołek lub krzyźełki. Jest to bylina o długich, pełzających kłączach. Wytwarza wyłącznie liście odziomkowe, pochwiaste i długoogonkowe, o trzech listkach. Bladoróżowe lub białe kwiaty, o płatkach zaopatrzonych w soczyste włoski, są zebrane w kwiatostany wyrastające bocznie z kłącza w bezlistną szypułkę. Kwitnie w maju.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści poprawia apetyt, wzmaga wydzielanie żółci, jest stosowany w zaburzeniach trawienia i zaparciach. Ma działanie przeciwgorączkowe.
Borówka Brusznica
Runo w borze sosnowym składa się z niewielu roślin. Najczęściej panują tu borówki: czarna (Vaccinium myrtillus L.)i brusznica, nazywana też borówką wiecznie zieloną, czerwienicą, kamioneczką lub gogodzą. Należą one do rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Borówka brusznica to niewielki krzew dorastający do 60 cm wysokości, o liściach skórzastych, zimozielonych, z wierzchu ciemnozielonych, na brzegu podwiniętych, spodem gruczołowato kropkowanych. Białawe lub różowawe kwiaty zebrane w zwisłe kwiatostany stanowią zakończenie gałązek. Kwitnie od maja do lipca, a czasem ponownie we wrześniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z owoców jest używany w przeziębieniach, stanach zapalnych pęcherza i dróg moczowych, kamicy nerkowej, zaburzeniach w oddawaniu moczu. Napar z liści ma działanie moczopędne, dezynfekuje drogi moczowe. Podobnie jak owoce korzystnie działa w kamicy nerkowej, żółciowej oraz nieżytach przewodu pokarmowego.
Borówka Czarna
Skład flory styczny runa borów świerkowych jest bardzo ubogi. Rośliny tej warstwy rosną najczęściej płatami. Do nich zaliczamy przede wszystkim borówkę czarną z rodziny wrzosowatych, nazywaną też borówką czernicą, czernicą, czarną jagodą, jagodziną lub borowiną. Niewielki krzew o kanciastych gałązkach, dorastający do 60cm wysokości. Ma cienkie jasnozielone liście, opadające na zimę, spodem bledsze, a na brzegu drobno piłkowane. Czerwonawozielone kwiaty wyrastają pojedynczo z kątów liści. Kwitnie od kwietnia do czerwca.
ZASTOSOWANIE:
suszone owoce należy żuć przy biegunkach. Można też stosować w tym celu napar z suszonych owoców. Odwar z liści jest stosowany w nieżytach górnych dróg oddechowych, chorobach nerek, przy częstomoczu, stanach zapalnych błon śluzowych jamy ustnej i przewodu pokarmowego. Borówkę czarną można też spotkać w świeżych borach sosnowych.
Brzoza Brodawkowata
Najszerszy zasięg występowania ma na terenie Polski świeży bór sosnowy, porastający na terenie kraju ugory piaszczyste. Dominuje w nich niepodzielnie sosna (patrz bór chrobotkowy), która w tych zbiorowiskach ma postać smukłą, z wysoko osadzoną koroną. Ich zwarcie nie jest zbyt duże, tak że bór sosnowy jest widny, jednak mimo tego podszycie jest w nim dość skąpe. Wśród warstwy drzew spotyka się niekiedy pojedyncze egzemplarze brzozy brodawkowatej z rodziny brzozowatych (Betulaceae), zwanej też czeczotką, poczołytą lub rokictą. Jest to drzewo o białej korze, dorastające do 20 m wysokości. Kora łuszczy się okrężnie. Młode gałązki są nagie, ciemne, pokryte kropelkami żywicy. Wytwarza kwiaty męskie i żeńskie w postaci kotków. Owoce brzozy są zaopatrzone skrzydełka ułatwiające rozsiewanie przez wiatr. Kwitnie w kwietniu i maju.
ZASTOSOWANIE:
sok jest używany w chorobach wątroby i kamicy nerkowej. Działa wzmacniająco w stanach ogólnego wyczerpania. Reguluje przemianę materii. Napar z młodych liści lub gałązek z pąkami lud stosował w stanach zapalnych pęcherza moczowego. Napar działa moczopędnie, a odwar z pąków moczo i żółciopędnie. Ma zastosowanie w schorzeniach górnych dróg oddechowych, jako środek wykrztuśny i odkażający. Jako surowca można też używać liści i pączków brzozy omszonej (Betula pubescens Ehrh.). Różni się ona od poprzedniej tym, że jej młode gałązki są omszone i nie występują na nich kropelki żywicy.
Bukwica Zwyczajna
Elementem runa w borze mieszanym jest też bukwica zwyczajna (Betonica offici lis L.) z rodziny jasnotowatych-wargowych (Lamiaceae),zwana czasem bukwicą lekarską, bukwicą czerwoną, betonijką lub czyśćcem lekarskim. Jest to bylina dorastająca do 80 cm wysokości, o wzniesionej, czworokanciastej łodydze, odlegle ulistnionej i odstająco owłosionej. Liście są 3-7 dłoniastosieczne, o nasadzie sercowatej,z góry ciemnozielone, zaś spodem blade. Liczne jasnopurpurowe kwiaty są zebrane w gęste nibyokółki. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
sproszkowany korzeń działa wymiotnie. Napar z ziela stosuje się przy astmie, nieżytach górnych dróg oddechowych, nerwicach. Reguluje zaburzenia trawienne.
Burak czerwony
Na żyznych glebach jest uprawiany burak czerwony (Beta vulgaris L.)z rodziny komosowatych (Chenopodiaceae). Jest to bylina lub roślina jednoroczna, o łodydze czerwono nabiegłej, dorastającej do 1,5 m wysokości. Dolne liście są duże, jajowate, na brzegu zwykle faliste, o nasadzie sercowatej. Pozostałe liście są wydłużone i zaostrzone. Niepozorne kwiaty mają podkwiatki. Kwitnie od lipca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
napój z korzenia wyciśnięty świeży sok także z całej młodej botwinki, podnosi poziom hemoglobiny we krwi, działa przeciwanemicznie, ma zastosowanie w schorzeniach wątroby i nerek. Według ostatnich doniesień wykazuje działanie przeciwnowotworowe.
Bylica Piołun
Na suchych, piaszczystych miejscach ruderalnych spotyka się bylicę piołun z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceae), Nazywaną również: bielica piołun, bylica piołun, absynt lub wermut. Jest ona byliną, o wzniesionych pędach, w górze gałęzistych, szaro-filcowato owłosionych, dorastających do 60 cm wysokości. Pierzastosieczne i jedwabisto filcowate liście są z wierzchu szarozielone, a spodem białawe. Jasnożółte, drobne i kuliste kwiaty są zebrane w zwisające koszyczki. Kwitnie od lipca do września.
ZASTOSOWANIE:
nalewka alkoholowa z liści łagodzi bóle żołądka i zwiększa też apetyt. Napar z liści usuwa niemiłą woń z ust, ułatwia trawienie. Zapach suszonego ziela, wkładanego na noc pod poduszkę, działa kojąco i nasennie. Przebywanie w oko-licach o licznym występowaniu tego gatunku przynosi ulgę astmatykom, łagodzi duszność, ułatwia oddychanie.
Bylica Pospolita
Nazywana bywa: bielica pospolita, bylnik. Jest to bylina o rozgałęzionych pędach, dużych liściach ciemnozielonych z wierzchu, na spodzie białawo wełnistych. W porze kwitnienia tj. lipiec wrzesień kwiaty są żółtawe lub czerwonawe zebrane są w dużą rozgałęzioną wiechę na wierzchołku pędu.
Cebula Ogrodowa
Cebulę ogrodową z rodziny liliowatych (Liliaceae), nazywa się też cebulą zwyczajną, czosnkiem cebulą, dymką lub skulibabą. Jest ona byliną o słabo rozwiniętym systemie korzeniowym. Liście mają blaszki rurkowate i dorastają do 50 cm długości. Części dolne liści, wraz z mięsistymi pochwami tworzą właściwą cebulę. Zewnętrzne liście obumierają przekształcając się w łuski. Pędy kwiatowe wyrastają dopiero w drugim roku rozwoju i na nich pojawiają się kwiaty zebrane w baldachowate kwiatostany. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
sok z drobno posiekanej cebuli działa przeciwbiegunkowo przeciwkaszlowo. Zewnętrznie sok ten jest stosowany przy ukąszeniach owadzich jak również użądleniu osy. Okłady z utartych liści stosuje się na trudno gojące się rany, miejscowe owrzodzenia i czyraki. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Centuria Pospolita
Centuria pospolita rośnie na zrębach leśnych i terenach typu wiatrołomów oraz na nitrofilnych łąkach i pastwiskach. Inne jej nazwy to: czerwieniec, goryczka czerwona, serdecznik, tysięcznik pospolity, żółć ziemna. Jest to dwuletnia roślina o nierozgałęzionej lub tylko na szczycie rozgałęzionej łodydze dorastającej do 50 cm wysokości. Dolne, jajowate liście tworzą różyczkę, a górne (łodygowe) są jajowato podługowate, zaostrzone. Bladoróżowe kwiaty są zebrane w gęste podbaldachy. Kwitnie od lipca do września. Centuria jest pod prawną ochroną, a w ostatnich latach notuje się jej stały zanik.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Chaber Bławatek
Chwastem roślin zbożowych, głównie żyta, jest chaber bławatek (Centaurea cyamis L.) z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceai). Inne jego nazwy to: chaber zbożowy, modrak, modrokwiat, modrzeniec, bławatek, wasylka, wasylek, wołoszka lub wołoszek. Jest to roślina jedno lub dwuletnia, dorastająca do 80 cm wysokości, o pędach rozgałęzionych. Cała roślina jest pokryta pajęczynowatymi włosami. Liście są równowąskie lub równowąsko lancetowate, a dolne często pierzastodzielne. Modre kwiaty tworzą koszyczki kwiatowe. Kwitnie od maja do października.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów jest moczopędny, stosuje się go w choro-bach nerek i pęcherza moczowego. Napar ten należy pić przy narastającym osłabieniu wzroku i przemywać nim oczy.
Chmiel zwyczajny
Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus L,) nazywany jest czasem chymelem, czerwieniakiem gruszkowatym lub wilczkiem. Należy on do rodziny konopiowatych. Jest to pnąca bylina o kanciastej łodydze, dorastającej do kilku metrów długości. Szorstkie liście są 3-5 klapowe, u nasady sercowate, grubo ząbkowane. Chmiel jest rośliną dwupienną. Kwiaty żeńskie są zebrane w jasnozielone szyszki. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów żeńskich stosuje się w biegunkach, nadkwasocie, niestrawności, działa jako środek moczopędny. Wchodzi w skład maści na trudno gojące się rany. Odwar z kwiatów zmniejsza pobudliwość płciową, działa uspokajająco i nasennie. Jest skuteczny w leczeniu stanów gorączkowych. Łagodzi zjawiska klimakteryjne. Inhalacje z naparu z kwiatów stosuje się w przewlekłych nieżytach górnych dróg oddechowych. Czasem bywa używany przeciw robaczycom. Kąpiel z dodatkiem naparu z ziela działa uspokajająco na system nerwowy. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Chrzan Pospolity
Chrzan pospolity (Armoracia rusi im na P. C inert., syn.: Armoracia lapathijolia Gilib., Cochlcaria armoracia L.) z rodziny gorczycowa tych -- krzyżowych (Brassicaceae), zwany czasem chrzanem zwyczajnym, warzuchą chrzanem lub warzęchą chrzanem, występuje w miejscach ruderalnych, chociaż jest bardziej znany z uprawy w ogrodach. Jest to bylina o łodydze dorastającej do 120 cm wysokości i grubych, mięsistych korzeniach. Li-ście odziomkowe są duże, podłużne, lśniące, o nasadzie jajowatej, brzegiem karbowane lub piłkowane, a środkowe są czasem pierzaste z wcięciami. Kwitnie rzadko, a rozmnaża się głów-nie wegetatywnie.
ZASTOSOWANIE:
spożywanie świeżo tego korzenia usprawnia czynności przewodu pokarmowego, wzmacnia zęb i dziąsła, wdychiwany oczyszcza nos i zatoki, Świeże liście służą do okładów przy bólach reumatycznych i przewodu pokarmowego, wzmacnia zęby i dziąsła, wdychiwany oczyszcza nos i zatoki. Świeże liście służą do okładów przy bólach reumatycznych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Ciemiężyca Biała
Endemitem wschodniokarpackim, rosnącym rzadko na połoninach w Bieszczadach, jest ciemiężyca biała (Vera-trum album L.)z rodziny liliowatych (Liliaceae). Jest to bylina, której pędy dorastają do 1,5 m wysokości. Cała roślina jest gęsto owłosiona. Liście ma szeroko eliptyczne, osiągające szerokość 10cm, ustawione na łodydze skrętolegle. Białe lub kremowe, z zewnątrz zielonkawe kwiaty są zebrane w wielokwiatowe, szczytowe wiechy. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Gatunek jest pod prawną ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Cykoria Podróżnik
Występuje na przydrożach, nieużytkach jako chwast polny. Nazywana czasem podróżnikiem pospolitym, podróżnikiem błękitnym, podróżnikiem polnym, podróżnikiem lekarskim, cykorią zwyczajną lub cykorią dziką.Jest to bylina o pędach wzniesionych, odstająco rozgałęzionych, szorstko owłosionych, dorastających do 1,5 m wysokości. Dolne liście tworzą rozetowe skupienie, a łodygowe obejmują łodygę strzałkowato lub sercowato. Mają one kształt podługowaty lub lancetowaty. Jasnoniebieskie kwiaty wyłącznie języczkowate, są skupione w koszyczki stojące na szczytach gałązek i w kątach liści. Kwitnie od lipca do września.
ZASTOSOWANIE:
odwar z korzeni działa uspokajająco, pobudza wydzielanie soku żołądkowego i czynność wątroby. Działa moczopędnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Czarnuszka Siewna
Niezbyt często uprawia się u nas czarnuszkę siewną z rodziny jaskrowatych, którą, można czasem spotkać jako chwast wśród zbóż. Inne jej nazwy to: czarnuszka ogrodowa, czarnucha, kmin czarny, kajcol, kąkolnica. Jest to roślina jednoroczna, dorastająca do 40 cm wysokości o rozgałęzionym pędzie. Liście ma podwójnie pierzaste o nitkowatych odcinkach. Najwyższy liść jest zbliżony kształtem do białych kwiatów, czasem ma niebieskawe unerwienie. Listki okwiatów są szerokojajowate, z krótkim paznokciem i zakończone dzióbkiem. Kwitnie do lipca.
ZASTOSOWANIE:
Napar z nasion stosuje się w dolegliwościach żołądkowych. Napar ten wykazuje działanie moczopędne. Może być stosowany w zaburzeniach menstruacji i jako środek mlekopędny. Działa tez przeciw robaczycom. Nasiona są używane jako przyprawa do chleba i innych wypieków. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Czereśnia
Z rodziny różowatych w lasach dębowych spotyka się dziko rosnącą czereśnię zwaną tez trześnią lub tereśnią. Jest to krzew lub drzewo dorastające do 10-20 m wysokości. Zaostrzone liście są żywozielone, o kształcie jajowatym lub odwrotnie jajowatym, na brzegu podwójnie karbowano-piłkowane. Duże, białe kwiaty są zebrane w 2-5 kwiatowe baldaszki. Kwitnie w kwietniu lub maju.
ZASTOSOWANIE:
w medycynie ludowej stosowano napar z ogonków liściowych w kamicy nerkowej. Gumę wiśniową stosowano w różnych schorzeniach żołądka i wrzodach. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Czosnek Niedźwiedzi
Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum L.) z rodziny liliowatych spotyka się często w miejscach wilgotnych, np. przy źródliskach). Jest to bylina, której podłużna cebula jest złożona z nasad dwóch liści. Dwa odziomkowe, jajowato lancetowate liście są żywozielone. Na wysokim głąbiku (15-50cm)powstaje dość płaski, luźny baldach złożony z białych kwiatów. Kwitnie w maju. Z uwagi na duże, zielone liście i okazałe kwiaty, gatunek ten bywa czasem uprawiany jako roślina ozdobna. Nasiona czosnku niedźwiedziego są roznoszone przez mrówki (myrmekochoria), a kiełkują dopiero po 14 miesiącach. Ten typowy gatunek wysokopiennych lasów bukowych, w których na ogół brak warstwy krzewów, rośnie na terenie całego kraju, a brakuje go całkowicie na obszarze Tatr.
ZASTOSOWANIE:
świeże ziele zjadane jako sałatka odkaża przewód pokarmowy, działa przeciwmiażdżycowo. Obniża ciśnienie krwi. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Czosnek Ogrodowy
Uprawiany przede wszystkim na polach i ogrodach (Allium sativum L.) z rodziny liliowatych nazywany też czosnkiem właściwym. Jest to bylina, wytwarzająca cebule złożone z kilku dwubocznie zgniecionych cebulek. Rurkowate liście tzw. głąbiki dorastają do 80 cm wysokości i są na brzegach szorstkie. Kwiaty, zebrane w baldachokształtne kwiatostany, tworzą się dopiero w drugim roku rozwoju rośliny. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
środek grzybo i bakteriostatyczny, działa odkażająco na przewód pokarmowy, przeciwbiegunkowo, przeciwskurczowo, przeciw miażdżycowo, przeciw robakom jelitowym, zwłaszcza owsikom. Obniża ciśnienie krwi. Okłady ze zmiażdżonego czosnku stosuje się przy oparzeniach.
Dąb Szypułkowy
Dąb szypułkowy (Quercus robur L.) z rodziny bukowatych (Fagaceae), nazywany jest dębem pospolitym. Jest to drzewo o rozłożystej koronie, dorastające do 40 m wysokości. Kora na młodych gałązkach jest gładka, lśniąca, a na pniu - głęboko popękana. Skórzaste liście są w zarysie odwrotnie jajowate, nierówno zatokowo wrębne i opatrzone u nasady uszkami. Kwiaty są rozdzielnopłciowe, zebrane w kwiatostany, żeńskie mają długie szypułki stąd nazwa gatunkowa. Kwitnie w maju. Dąb szypułkowy jest również częstym elementem grądów.
ZASTOSOWANIE:
w medycynie ludowej odwar z kory lub sproszkowanych żołędzi jest stosowany przeciw wzdęciom, biegunkom i wrzodom żołądka. Kiedyś sądzono, że zapobiega moczeniu się. Zewnętrznie stosuje się go do płukania gardła w stanach zapalnych, do nasiadówek w hemoroidach. Dodany do kąpieli zapobiega nadmiernej potliwości (np. nóg). Zamiast surowca z dębu szypułkowego można użyć surowca z dębu bezszypułkowego elementu drzewostanów borów mieszanych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Dąbrówka Rozłogowa
Na podobnych stanowiskach, co wężymord niski, rośnie dąbrówka rozłogowa (Ajuga reptans L.)z rodziny jasnoto-watych-wargowych, nazywana czasem gądziel rozłogowa lub garlanka. Jest to bylina dorastająca do 30 cm wysokości. Ma łodygę wyprostowaną, czterokanciastą, z liśćmi górnymi naprzeciwległymi oraz dolnymi tworzącymi rozetę. Jasnoniebieskie kwiaty są zebrane (po 6-12)w nibyokółki. Kwitnie od kwietnia do czerwca.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela stosuje się do przemywania ropiejących ran. Natomiast napar służy do nasiadówek przeciw hemoroidom. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Driakiew Żółtawa
Driakiew żółtawa (Seabiosa ochroleuca L.) z rodziny szczeciowatych (Dipsacaceae), nazywana jest też driakiew podgryziona lub piotrusznik. Jest to bylina lub roślina dwuletnia o wzniesionej łodydze, dorastającej do 80 cm wysokości. Liście tworzą płonne różyczki i są lirowate. Łodygowe liście mogą też być lirowate, lecz częściej są pierzastosieczne, karbowane lub piłkowane. Żółtawobiałe kwiaty są skupione w dość duże główki. Kwitnie od lipca do października.
ZASTOSOWANIE:
odwar z korzeni służy do okładów w owrzodzeniach, a napar z kwiatów stosuje się przeciw bólom gardła. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Drapacz Lekarski
Drapacz lekarski rośkina (Cnicus benedictus L.) z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceae), nazywany jest czasem bernardynkiem, chabrem lekarskim lub karelą benedyktem. Jest to roczna roślina o rozgałęzionej łodydze, dorastającej do 40cm wysokości. Ma duże liście, osiągające długość 30 cm, a ich kształt jest lancetowaty. Na brzegu mają wcięcia lub ząbki. Żółte, rurkowate kwiaty są zebrane w duże koszyczki. Listki okrywy koszyczków są kolczaste. Kwitnie w lipcu i w sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela wpływa regulująco na czynności przewodu pokarmowego, działa przeciw zaparciom i marskości wątroby u alkoholików. Pobudza apetyt. Zwiększa wydalanie moczu. Wzmacnia osoby ogólnie osłabione, np. rekonwalescentów. Uzupełnia niedobory soli mineralnych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Drżączka Średnia
Drżączka średnia jako jedyna z pośród traw wykazuje właściwości lecznicze. Nazywana jest też łezkami Matki Boskiej, tanecznikiem lub trawą zajęczą. Jest to luźnokępkowa bylina dorastająca do 1m wysokości. Źdźbła ma gładkie, a liście na brzegach szorstkie. Fioletowo nabiegłe kioski, sercowate i bocznie spłaszczone, są zebrane w luźne, rozpierzchłe, piramidalne wiechy. Kwitnie w maju i czerwcu.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela ma zastosowanie w bólach pęcherza moczowego, a okłady z tego naparu w bólach oczu. Ziele dodawane do pokarmów pobudza popęd płciowy. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Dymnica Pospolita
Dymnica pospolita (Fumaria officinalis L.) z rodziny makowatych (Papaveraceae) jest chwastem roślin okopowych. Czasem nazywa się ją dymnicą lekarską, dymówką, rutką polną, ptasią rutą, kokoryczą lekarską lub kokoryczkiem lekarskim. Jest ona rośliną jednoroczną o gałęzistej łodydze, dorastającej do 30 cm wysokości. Cała roślina jest pokryta sinawym nalotem. Liście są pierzastosieczne, o odcinkach liściowych równowąsko lancetowatych. Drobne, różowo-purpurowe kwiaty mają ostrogę i są zebrane w groniaste kwiatostany. Kwitnie od maja do października.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela pobudza apetyt i usprawnia czynności przewodu pokarmowego. Jest stosowany w zaburzeniach wydzielania żółci, schorzeniach wątroby i kamicy pęcherzyka żółciowego. W ludowej medycynie był stosowany w gruźlicy skóry, liszajach i egzemach. Odwar z ziela miał wykazywać działanie przeciwnowotworowe. Działa ogólnie wzmacniająco. Przy stosowaniu tego surowca należy być ostrożnym, ponieważ dymnica jest rośliną trującą. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Dynia Zwyczajna
Również w ogrodach, czasem na polach, jest uprawiana dynia zwyczajna (Cucurbita pepo L.) z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae). Jest to roślina jednoroczna o płożących się pędach, dorastających do 10 m długości. Bardzo duże liście są sercowate, szorstkie, z kłującymi włoskami, 5-klapowe, z ostrymi klapami. Kwiaty są rozdzielnopłciowe; żeńskie duże, żółte o kształcie kielichowatym. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
spożywane świeże nasiona działają przeciw robaczycom szczególnie u dzieci, u mężczyzn zapobiegają schorzeniom gruczołu krokowego. Prawdopodobne jest też działanie przeciwnowotworowe. Miąższ owoców ma wysokie wartości odżywcze. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Dyptam Jesionolistny
Podobnie ochronie podlega gatunek występujący bardzo rzadko w borach sosnowych południowej części niżu. Jest to dyptam jesionolistny (Dictamnus albus L.) z rodziny rutowatych (Rutaceae), nazywany też gorejącym krzakiem, bylina o wyprostowanej łodydze dorastającej do 120 cm wysokości. Nieparzysto pierzaste liście o listkach jajowatych lub lancetowatych. Są one na brzegu drobno ząbkowane i przypominają liście jesionu stąd nazwa gatunkowa. Biało różowe kwiaty mają purpurowe żyłkowanie i grzbiecistą symetrię. Zebrane w wydłużone, skąpokwiatowe grona umieszczone są na szczycie pędu. Kwitnie od maja do lipca.
ZASTOSOWANIE:
spożywane świeże nasiona działają przeciw robaczycom szczególnie u dzieci, u mężczyzn zapobiegają schorzeniom gruczołu krokowego. Prawdopodobne jest też działanie przeciwnowotworowe. Miąższ owoców ma wysokie wartości odżywcze. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Dziewanna Drobnokwiatowa
Należy do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae). Jest ona rośliną jednoroczną o nierozgałęzionym pędzie, dorastającym do 2 m wysokości. Całą roślinę pokrywa żółtawy lub białawy kutner gwiazdkowatych włosków. Liście mają różny kształt wzdłuż łodygi: dolne są odwrotnie podługowato jajowate, wyższe podługowate lub lancetowate. Są one siedzące i zbiegają wzdłuż międzywęźli dlatego łodyga jest oskrzydlona. Drobne (do 2 cm średnicy), żółte kwiaty są ustawione na głównej osi kwiatostanu w pęczkach po 2-5. Kwitnie od lipca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów jest skuteczny w nieżytach górnych dróg oddechowych, astmie i duszności. Różnice morfologiczne między tymi dwoma gatunkami tkwią w szczegółach budowy kwiatów: u dziewanny drobnokwiatowej nitki dwu dłuższych pręcików są około cztery razy dłuższe od krótko zbiegających pylników. Różna jest też wielkość kwiatów: u pierwszej są one o średnicy co najwyżej 2 cm, a u drugiej mają one średnicę 3-5 cm. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Dziewanna Wielokwiatowa
Ciepłe i suche miejsca to siedlisko dziewanny wielokwiatowej z rodziny trędownikowatych. Inne jej nazwy to: dziewanna podobna, dziewanna lekarska, dziewizna, gorzygrot, kędzierzawica leśna, kędzierzawka polna, szabla. Jest to roślina dwuletnia o wyprostowanej, oskrzydlonej łodydze, pokrytej gęsto żółtawymi kutnerowatymi włoskami i dorastająca do 2m wysokości. Liście są karbowane, eliptyczne lub jajowate, krótkoogonkowe lub siedzące. Żółte kwiaty są ustawione w pęczkach po 2-5 na głównej osi kwiatostanowej. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów działa wykrztuśnie i przeciwgorączkowo. Odwar z ziela służy do płukania gardła. Sok z ziela stosuje się do przemywania oczu w stanach zapalnych. Okłady ze świeżych liści łagodzą bóle stawowe w reumatyzmie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Dziewięćsił Bezłodygowy
Rośnie na suchych łąkach górskich, czasem na niżu. Zwany też dziewięćsiłem przyziemnym, dziewięćsiłem niskim, dziewięćsiłem białym, dziewięćsiłem bezprętowym, dziewięciornikiem, ostem, osetkiem, pchącem, rozetkiem, kąsiną, kęsiną niską, karolinkiem, zajęczą rzepą lub złotogłowem. Jest to bylina nie wytwarzająca łodygi, lecz tylko rozetę liści, które są przerywano pierzastosieczne, z głębokimi, ząbkowanymi wcięciami, zakończonymi kolcami. Kwiaty są zebrane w duże do 15 średnicy rozwarte koszyczki. Promienie okrywy koszyczków są srebrnobiałe, a łuski okrywy mają na brzegu gałęziste kolce. Kwitnie w sierpniu i wrześniu. Roślina jest pod prawną ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Dzięgiel Leśny
Rośnie dzięgiel leśny rośnie często w sąsiedztwie krwiościągu. Czasem nazywa się go dzięgiel swojski, dzięgiel pospolity lub litwor leśny. Jest to bylina o łodydze delikatnie bruzdowanej, dorastającej do 1,5m wysokości. Liście są potrójnie pierzaste, o rozdętych pochwach. Białe lub czerwonawe kwiaty są zebrane w wieloszypułkowe baldachy. Kwitnie od lipca do września.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela służy do nacierania nóg w podagrze (dna), do nacierania w stanach zapalnych korzonków nerwowych i w bólach reumatycznych. Działa wzmacniająco. Jest stosowany jako dodatek do kąpieli przy ogólnym osłabieniu. Napar z korzeni i liści jest używany w zatruciach pokarmowych i do płukania gardła. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Dziurawiec Zwyczajny
Typowym elementem muraw piaskowych jest dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.) z rodziny dziurawcowatych (Guttiferae). Nazywa się go czasem: ziele św. Jana, przestrzelon, świętojańskie ziele, krzyżowe ziele, dzwonki Panny Marii, arlika, obieżyświat, Boże krewki, dzwoneczki, dzwoniec, dzwonek czerwony, wrzosowiec, zwierzbój. Jest to bylina o czterokanciastej, wzniesionej łodydze, w górze gałęzistej, dorastającej do 60 cm wysokości. Liście podługowate lub podłużnie jajowate, naprzeciwległe, oglądane pod światło wyglądają jak podziurkowane stąd pochodzi nazwa tej rośliny. Złocistożółte kwiaty są zebrane w gęste, szczytowe, wielokwiatowe kwiatostany. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Gatunek ten jest bardzo zmienny pod względem morfologicznym. Obejmuje 4 odmiany a każda z nich ma jeszcze różne formy. Główne różnice wyrażają się w kształtach liści, wielkości kwiatów oraz wielkości kwiatostanów. Pewne różnice można zaobserwować na nasionach. Jednak wartość lecznicza tych taksonów jest taka sama.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela jest stosowany w schorzeniach wątroby, nieżytach żołądka i jelit, przeciw biegunkom, w zaburzeniach przemiany materii, braku apetytu, przeciw bolesnym menstruacjom, przeciw bólom głowy. W tym celu można też używać soku wyciśniętego ze świeżego ziela. Zewnętrznie: nalewka alkoholowa z ziela służy do wcierania przy bólach stawów i korzonków nerwowych. Napar z ziela dodany do kąpieli działa uspokajająco i przeciwbólo. Wewnętrznie stosuje się też wyciąg olejowy.
Farbownik Lekarski
Cieple rumowiska, suche wzgórza i przydroża są siedliskiem farbownika lekarskiego (Anchusa officinalis L.) z rodziny szorstkolistnych (Boraginaceae), nazywanego czasem błędnie miodunką lekarską (miodunka lekarska to Pulmonaria officinalis L). Jest to roślina dwuletnia, czasem bylina, o łodydze często pod-noszącej się w nasadzie i dorastającej do 90 cm wysokości. Liście mają kształt równowąsko lancetowaty i są jak i cała łodyga szorstko owłosione. Purpurowofioletowe kwiaty czasem czerwone, niebieskie a nawet białe, stoją na krótkich szypułkach. Kwitnie od maja do października.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa przy schorzeniach i nieżytach górnych dróg oddechowych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Fasola Zwyczajna
Jest chwastem polnym, rosnącym szczególnie obficie na piaszczystych glebach, a także na odłogach i polanach leśnych w obszarze występowania borów. Fiołek trójbarwny (Wola tricolor L.) z rodziny fiołkowatych (Yiolaceae) nazywany jest czasem bratkiem trójbarwnym, macoszką lub sierotkami. Jest to roślina jedno lub dwuletnia o rozesłanej lub podnoszącej się, kanciastej łodydze dorastającej do 40cm wysokości. Liście są łopatkowate, okrągławe, ogonkowe. Przylistki mają wygląd liściopodobny. Niebiesko-fioletowo-żółte kwiaty są grzbieciste i wytwarzają długą ostrogę. Ich barwa może być różna i nie zawsze trójbarwna. Kwitnie od kwietnia do października.
ZASTOSOWANIE:
odwar z rozdrobnionych strąków jest środkiem moczopędnym stosowanym w schorzeniach nerek i kamicy nerkowej oraz jako środek przeciwcukrzycowy. Napar z wysuszonych i sproszkowanych strąków znajduje zastosowanie w owrzodzeniach przewodu pokarmowego. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Fiołek Trójbarwny
Powszechnie znana z ogrodów fasola z rodziny bobowatych-motylkowatych jest rośliną jednoroczną o wyprostowanej lub wijącej się łodydze, dorastającej do 4m wysokości. Liście są gęsto i przeważnie odstająco owłosione. Zwykle białe, czasem żółtawe lub lila kwiaty stoją w skąpokwiatowych kwiatostanach. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela lub kwiatów stosuje się przy wszelkich wysypkach i wypryskach skórnych. Lepsze działanie wykazują kwiaty z fioletowymi płatkami. Ma zastosowanie w kosmetyce. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Fiołek Wonny
Fiolek wonny z rodziny fiołkowatych zwany czasem fiołkiem pachnącym rośnie na obrzeżach grądów, a także w parkach, ogrodach i przychaciach. Jest to bylina tworząca zakorzeniające się rozłogi o wonnych, fioletowych, czasem białych, grzebiecistych kwiatach. Liście ma tylko odziomkowe o kształcie nerkowato-sercowatym. Kwitnie od marca do maja.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa napotnie, wykrztuśnie, nawet wymiotnie. Stosuje się w nieżytach górnych dróg oddechowych i przy anginie. Można też stosować odwar z korzeni.
Glistnik Jaskółcze Ziele
Jest rośliną ruderalną, rosnącą też na przydrożach i w zaroślach. Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium maius L.) z rodziny makowatych (Papaveraceae), znany jest też jako: glistnik pospolity, glistnik większy, jaskółcze ziele, glistewnik, złotnik, żółtnik, celidonia, cendalia, cyndalia, cencylia lub ziele od brodawek. Jest to bylina o rozgałęzionej łodydze, z rzadkimi, odstającymi włoskami, dorastająca do 1 m wysokości. We wszystkich częściach zawiera ona sok mleczny o barwie pomarańczowej. Liście są nieparzystopierzastosieczne, pod spodem sinawe. Żółte kwiaty są skupione w luźne baldaszki. Kwitnie od maja do września. Gatunek ten jest mało zmienny. Niemniej istnieją formy zupełnie nie owłosione, jak i takie, u których wcześnie odpadający kielich jest gęsto owłosiony. Od czasów starożytnych przypisywano jej duże znaczenie lecznicze i jako taką uprawiano. Pliniusz (I w. n.e.) przypisywał glistnikom moc przywracania wzroku jaskółkom, którym wydłubano uprzednio oczy. Może z tym podaniem należy wiązać drugi człon polskiej nazwy. Średniowieczni alchemicy podejrzewali, że żółty korzeń glistnika skrywa kamień mądrości, umożliwiający produkcję złota.
ZASTOSOWANIE:
napar z młodych liści ma działanie żółciopędne, reguluje czynność przewodu pokarmowego. Sok z ziela działa przeciwbólowo, narkotycznie, obniża ciśnienie krwi, zwalnia akcję serca. Stosować należy ostrożnie, ponieważ su-rowiec jest trujący Zewnętrznie: niszczy brodawki, piegi i odciski. Zarówno napar z lisa, jak i sok z ziela hamują rozrost komórek nowotworowych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Głogi
Głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna Jacq.)oraz głóg dwuszyjkowy (Crataegus oxyacantha L.) z rodziny różowatych (Rosaceae), to stały element zarośli krzewiastych. Inne nazwy tych gatunków to: głóżyna, ciernie białe, jaworek, bodlak, obrostnica, bulimączka. Są to cierniste krzewy lub niewielkie drzewa o połyskujących gałązkach, dorastające do 5m wysokości. Liście są 3-5 klapowe. Białe kwiaty są zebrane w wielokwiatowe kwiatostany. Kwitnie w maju i czerwcu. Różnica między tymi gatunkami tkwi w liczbie szyjek na słupku, stąd ich nazwy. W miastach bywają sadzone różne odmiany głogów o kwiatach różowych, czerwonych, a często wielopłatkowych.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów, liści i owoców stosuje się w schorzeniach serca, naczyń krwionośnych i nadciśnieniu. Poprawia pracę serca, uszczelnia naczynia krwionośne, wzmacnia mięsień sercowy. Działa tonizująco i koryguje poprawność wielu procesów zachodzących w komórkach, które uległy zaburzeniu. Zwalnia procesy starzenia. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Głowianka Pospolita
Występuje na nieco przesuszonych miejscach wilgotnych łąk, na przydrożach i w zaroślach. Głowianka pospolita (Prunella vulgaris L.) z rodziny jasnotowatych-wargowych (Latniaceae), zwana czasem garlanką lub chmielnikiem. jest wieloletnia, osiąga wysokość 20cm, a w wyjątkowo sprzyjających miejscach 70cm. Jej łodyga jest naga lub owłosiona. Naprzeciwległe, ogonkowe liście mają kształt jajowato okrągławy i są pierzastowrębne. Z kątów liści wyrastają ukorzeniające się pędy boczne niebiesko-fioletowe kwiaty rzadziej różowe lub nawet białe są zebrane w szczytowe główki. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela jest stosowany do płukania gardła, w przypadku schorzeń dziąseł, w próchnicy zębów, a także w schorzeniach kobiecych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Gorczyca Czarna
Gorczyca czarna uprawiana na polach często dziczeje porastając zarośla i rowy. Zwana jest też kapustą czarną. Jest rośliną jednoroczną o wyprostowanej, dorastającej do 1,2m wysokości łodydze. Dolne liście są lirowate, a górne lancetowate. Drobne złocistożółte kwiaty przewyższają pączki kwiatowe skupione na szczycie kwiatostanów. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Gorczyca czarna jest rośliną uprawną znaną już we wczesnym średniowieczu i wymienianą przez Dioskoridasa (795 c n.e.j.).
ZASTOSOWANIE:
okłady ze sproszkowanych nasion stosuje się przy bólach gośćcowych, reumatycznych i nerwobólach.Bywa także stosowany wyekstrahowany z nasion olejek eteryczny stosowany do nacierania lub pędzelkowania w schorzeniach reumatycznych i w podagrze. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Gorczyca Jasna
Gorczyca jasna (Sinapis alba L.) z rodziny gorczycowatych-krzyżowych (Brassicaceae), nazywana też gorczycą białą pojawia się czasem jako chwast polny. Jest to roślina jednoroczna o wzniesionej, rozgałęzionej i szorstko owłosionej łodydze, dorastającej do 60cm wysokości. Liście są lirowato pierzastodzielne. Żółte kwiaty są zebrane w szczytowe graniaste kwiatostany. Kwitnie w czerwcu i lipcu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z nasion ma zastosowanie w owrzodzeniach żołądka i jelit. Ludowe wierzenia podają, że noszenie nasion w okolicach serca np. naszyjniki zapobiega zawałom serca. Materacyki wypełnione nasionami mają właściwości rozgrzewające w bólach reumatycznych i zapaleniu korzonków nerwowych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Goryczka Żółta
Czasem bywa uprawiany w ogrodach gatunek występujący na halach wysokogórskich w Karpatach Wschodnich. Jest nim goryczka żółta (Gentiana lutea L.) z rodziny goryczkowatych (Gentianaceae). Gatunek ten jest byliną o bardzo grubych, pomarszczonych kłączach i grubej, nierozgałęzionej, prosto wzniesionej łodydze, dorastającej do 1m wysokości. Duże, szerokoeliptyczne liście mają odcień niebieskawozielony i rosną one wzdłuż całej łodygi. Żółte kwiaty są skupione w kątach liści i na szczycie łodygi. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Gatunek jest pod prawną ochroną!.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Grążel Żółty
Znajduje się pod ochroną. Grążel żółty z rodziny grzybieniowatych (Nymphaeaceae) o innych nazwach: grzybienie żółte, bączywie, bęczewie, wodna róża, wodna lilia. Jest to bylina o grubych kłączach, z których wyrastają długie ogonki liściowe i szypułki kwiatowe. Bardzo duże liście do 30 cm długości o kształcie eliptycznym pływają po powierzchni wody. U nasady zaznacza się głębokie wcięcie. Żółte kwiaty mają średnicę dochodzącą do 5 cm. Kwitnie od maja do września.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Grusza Pospolita
Gruszę pospolitą (Pirus com munis L.), nazywaną też gruszą dziką, ulęgałką lub uleżałką, z rodziny różowatych (Rosaceae) można spotkać w drzewostanie lasów dębowych. Jest to cierniste drzewo dorastające do 20 m wysokości o jajowatych, drobno piłkowanych, dość twardych i połyskujących liściach. Białe lub bladoróżowe kwiaty są zebrane w kilkukwiatowe kwiatostany. Gruszkowaty owoc ma różną barwę: zieloną, brunatną lub żółtą. Kwitnie w kwietniu lub maju. Znamy około 60 gatunków grusz, które występują w Europie, Afryce Północnej i Azji. Gatunek ten dzieli się na trzy podgatunki. Jeden z nich jest krzewem, a dwa pozostałe są drzewami. Różnice między formami drzewiastymi tkwią w kształcie liści (wąsko lancetowate lub odwrotnie jajowate), a niektóre z nich mają filcowato owłosione pędy. Odmiany powszechnie hodowane w sadach pochodzą na ogół ze skrzyżowania gruszy pospolitej z innymi gatunkami.
ZASTOSOWANIE:
odwar z suszonych owoców łagodzi kaszel, działa też przeciwgorączkowo, moczopędnie i jest zalecany w kamicy nerkowej. Napar z kwiatów jest pomocny w chorobie nowotworowej. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Gruszyczka Okrągłolistna
Znacznie mniej obficie występuje w borach mieszanych gruszyczka okrągłolistna (Pyrola rotundifolia L.) z rodziny gruszyczkowatych (Pyrolaceae), znana też jako zimozielone. Jest to bylina płożąca się, której łodyga dorasta do 40 cm wysokości. Zimozielone liście są okrągławe lub jajowate. Białe lub lekko różowe kwiaty są zebrane w wielokwiatowe grona. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela działa moczopędnie. Jest stosowany w chorobach pęcherza moczowego. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Gryka Zwyczajna
Jest rośliną uprawną, pochodzącą z Azji Środkowej, coraz rzadziej spotykana nazywana też gryką siewną. Jest to roślina roczna, dorastająca do 60cm wysokości. Liście mają kształt sercowaty lub ze względu na sercowatą nasadę strzałkowaty. Ułożone są na łodydze skrętoległe, a ich przylistki są zrosłe w długą, tutkowatą pochwę, tzw. gatkę. Okwiat ma barwę białą lub różową. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela przeciwdziała arteriosklerozie i innym zaburzeniom układu krążeniowego i naczyniowego między innymi przeciw żylakom. Jest ważnym środkiem zabezpieczającym elastyczność naczyń włosowatych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Grzybienie Białe
Grzybienie białe, nazywane są też grążel biały, mamałucha,nenufar lub lilia wodna. Jest to bylina o grubym kłączu, pełzającym w mule na dnie zbiorników wodnych. Liście o kształcie okrągławym mają bardzo długie ogonki liściowe do 1,5 m długości i pływają na powierzchni wody, są skórzaste, z głębokim wcięciem u nasady. Duże, białe kwiaty wyrastają pojedynczo na długich szypułkach, podobnych do ogonków liściowych, a ich długość jest zależna od głębokości zbiornika wodnego, na którym rosną grzybienie. Działki kielicha są zielonkawe. Kwitnie od czerwca do września. Gatunek jest pod prawną ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Gwiazdnica Pospolita Jest uciążliwym chwastem pól i ogrodów. Gwiazdnica pospolita z rodziny goździkowatych rośnie w przydrożach i w zaroślach. Jej inne nazwy to: gwiazdownica, mokrzyca średnia, mokrzyca, mrzygłód. Jest to roślina roczna lub dwuletnia o rozesłanych pędach, dorastających do 80cm długości. Liście ma jajowate, przy czym górne są siedzące, a dolne i środkowe na ogonkach. Białe kwiaty wyrastają na zakończeniach pędów. Kwitnie cały rok.ZASTOSOWANIE:
nalewka spirytusowa z ziela poprawia pracę serca, jest skuteczna przy bólach wątroby, działa wykrztuśnie i moczopędnie. Okłady z ziela są skuteczne przy leczeniu wrzodów i czyraków.
Hyzop Lekarski
Jest uprawiany w ogrodach i czasem dziczeje. Hyzop lekarski (Ilyssopus officinalis L.) z rodziny jasnotowatych-wargowych, nazywany też izopem lekarskim, józefką lub józefkiem. Jest to półkrzew o licznych, czterokanciastych pędach, w dolnych częściach zdrewniały, dorastający do 60 cm wysokości. Liście naprzeciwległe, prawie siedzące są równo wąsko lancetowate. Ciemnoniebieskie kwiaty są zebrane w nibyokółki, a na szczycie tworzą jednostronny, pozorny kłos. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów stosuje się w bólach żołądka, przewlekłych i ostrych nieżytach dróg oddechowych a zewnętrznie do okładów na miejsca stłuczone, do przemywania oczu, do płukania jamy ustnej w stanach zapalnych gardła i migdałków. Iglica Pospolita Występuje na lekkich glebach, na miedzach i przydrozach. Rośnie jako chwast polny. Iglica pospolita na którą mówi się czasem dziębrenosek, bekasek szaleniowy, bociani nosek lub bociany. Jest to roślina jedno lub dwuletnia, o łodydze wzniesionej, owłosionej, w górze pokrytej gruczołami, dorastającej do 50cm wysokości. Liście są pierzastosieczne. Liliowe lub bladopurpurowe kwiaty są zebrane w 5-10 kwiatowe baldachokształtne kwiatostany, wyrastające na długiej szypułce. Kwitnie od wiosny do jesieni.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa moczopędnie, reguluje obfite i bolesne menstruacje. Lub stosuje się ten napar przy wewnętrznych krwawieniach, zwłaszcza macicznych.
Jabłoń Dzika
W grądach spotykamy też jabłoń dziką (Malus sihestris (L.) Mili.) z rodziny różowatych (Rosaceae), nazywaną czasem płonką lub dębniołką. Jest to cierniste drzewo dorastające do 10 m wysokości. Liście ma jajowate, brzegiem drobno karbowano piłkowane, od spodu owłosione. Kwiaty są duże, wewnątrz białe, a na zewnątrz różowe. Kwitnie w kwietniu. Jabłoń dzika występuje w czystej formie bardzo rzadko, ponieważ często krzyżuje się z odmianami uprawnymi.
ZASTOSOWANIE:
ciepłe powidła sporządzone ze świeżych lub suszonych i rozmoczonych owoców były stosowane w medycynie ludowej jako lek przeciwbólowy i przeciwbiegunkowy. Napar ze skórek owoców służył do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Jałowiec Pospolity
Jałowiec Pospolity ( Juniperus communis L.) występuje w postaci drzewa lub krzewu. Rośnie na wszystkich rodzajach gleb. Owocem jałowca jest szyszkojagoda dojrzewająca w wrześniu drugiego lub trzeciego roku. Podczas dojrzewnaia owoc jałowca zmienia kolor z zielonego przez fioletowogranatowy do czarnego z nalotem sinym. Surowcem leczniczym są jagody, liście oraz drzewo.
ZASTOSOWANIE:
artretyzm, bolesne miesiączki, białkomocz, kamienie moczowe, ogólne zmęczenie, nadczynność tarczycy, niegojące się rany, trądzik, owrzodzenia. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Janowiec Barwierski
Na słonecznych miejscach w borach mieszanych rośnie janowiec barwierski (Genista tinctoria L.) należący do rodziny bobowatych-motylkowatych. Inne jego nazwy to: żółcidło, drok, genista, kręczynka, krzecinka, lubieżna, nietota lub żółcień. Krzew o podnoszących się lub leżących gałązkach, dorastający do 60 cm wysokości. Liście są pojedyncze, równowąsko lancetowate, spodem miejscami owłosione, a przylistki są przekształcone w szydlaste ciernie. Żółte kwiaty, zebrane na szczytach pędów i gałązek, kwitną od czerwca do sierpnia. Gatunek ten jest bardzo zmienny i na tej podstawie są wyróżniane jednostki taksonomiczne niższe od gatunku. Różnice wyrażają się w morfologicznych kształtach liści, pokroju krzewu,owłosieniu i wielkości kwiatów. Wszystkie formy są wrażliwe na niskie temperatury i w mroźne zimy wymarzają, a nie różnią się one wartościami terapeutycznymi.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwitnących pędów jest środkiem napotnym i silnie moczopędnym. Bywa stosowany w nadciśnieniu, chorobach nerek z obrzękami, chorobach pęcherza moczowego, kamicy pęcherzyka żółciowego, również w zaburzeniach przemiany materii. Janowiec należy stosować bardzo ostrożnie z uwagi na jego toksyczność. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Jarząb Pospolity
Nazywany też: jarząb, jarząbek, jarzębina pospolita. Jest to krzew lub drzewo o gładkiej, jasnopopielatej korze, liściach lancetowatych i zebranych w porze kwitnienia (maj) kwiatach w podbaldachy. Nie należy zjadać owoców w stanie surowym nie ususzonym. Zawarty w owocach kwas parasorbinowy może wywołać wymioty. biegunki a nawet uszkodzenie nerek. Suszenie powoduje rozkład kwasu i przydatność do spożycia.
ZASTOSOWANIE:
Działa żółciopędnie, moczopędnie, przeciwzapalnie, odkażająco, przeciwobrzękowo i przeciwwysiekowo. Reguluje przemianę materii oraz wypróżnianie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Jaskier Ostry
Na żyznych łąkach i pastwiskach zakwita w maju i kwitnie do sierpnia, nadając im charakterystyczny, żółty aspekt, jaskier ostry (Ranun-culus acer L.) z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae), nazywany czasem jaskrem pstrym lub pryszczeńcem. Jest to bylina o wyprostowanej, rozgałęzionej łodydze, dorastającej do 90 cm wysokości. Liście są dłoniasto pięciodzielne o odcinkach głęboko wrębnych. Żółte kwiaty stoją na zakończeniach licznych pędów.
ZASTOSOWANIE:
roślina jest trująca, niemniej napar z ziela bywał dawniej stosowany przez lud przy gruźlicy i malarii. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Jasnota Biała
Rośnie w zacienionych miejscach ruderalnych, a także w zaroślach. Nazywa się ją czasem pokrzywą białą, pokrzywą głuchą lub pokrzywą martwą. Jest to bylina o wzniesionym pędzie, dorastającym do 60 cm wysokości. Długo ogonkowe liście są jajowate, na brzegu grubo piłkowane, a w nasadzie głęboko sercowate. Okazałe, kremowobiałe kwiaty są zebrane w nibyokółki w pachwinach liści. Kwitnie od kwietnia do jesieni.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów jest stosowany w nieżytach górnych dróg oddechowych, biegunkach i schorzeniach narządów rodnych. Działa moczopędnie. Napar ten bywa stosowany w niedokrwistości. W tym celu można też stosować sałatkę ze świeżych, drobno posiekanych, młodych pędów, przyprawionych cukrem i cytryną. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Jastrzębiec Kosmaczek
Nie tylko murawy piaskowe, ale również piaszczyste przydroża, miedze czy pobrzeża borów porasta jastrzębiec kosmaczek (Hieracium pilosella L. z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceae). Jest to bylina wytwarzająca rozłogi, o łodydze dorastającej do 30 cm wysokości. Jest zazwyczaj słabo ulistniona lub bezlistna. Lancetowato łopatkowate liście są zebrane w rozetkę. Liście na rozłogach zmniejszają się ku szczytowi. Spód liści jest pokryty tak gęstym, kutnerowatym włosem, że zakrywa w zupełności ich zieloną barwę. Żółte kwiaty tworzą pojedyncze koszyczki na szczycie łodygi. Kwitnie od maja do października. Gatunek jastrzębca kosmaczka jest bardzo zmiennie owłosiony. Na tej podstawie wyróżnia się niższe od gatunku jednostki systematyczne. Jedne z nich mają włoski jasne, inne ciemne - prawie czarne, niektóre owłosienie jest filcowate, a czasem odstające. U niektórych odmian owłosienie występuje tylko po dolnej stronie blaszki liściowej - na nerwach. Występowanie tych odmian jest też różne: jedne rosną na niżu, inne w górach. Różnic terapeutycznych nie stwierdzono.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela jest stosowany w nieżytach jelit, biegunkach i bólach wątroby. Zewnętrznie: do okładów na rany; w zapalnych stanach dziąseł i paradontozie do płukania jamy ustnej. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Jemioła Pospolita
Na wszystkich drzewach rozwija się jemioła pospolita z rodziny gązewnikowatych (Loran-thaceae), zwana też jemiołą białą lub starzęślą. Jest ona krzewem półpasożytniczym drzew liściastych i ma widlasto rozgałęzione pędy. Cała roślina jest oliwkowozielona i tworzy zimozielone kuliste krzaki na gałęziach swoich żywicieli. Liście są grube, skórzaste i mają kształt owalny. Niepozorne, drobne kwiaty wyrastają w kątach liści. Kwitnie w lutym i marcu.
ZASTOSOWANIE:
sproszkowane ziele obniża ciśnienie krwi. Utrzymuje elastyczność naczyń krwionośnych, działa przeciwmiażdżycowo. Suszone jagody są stosowane przeciw robakom. Odwar z ziela hamuje rozwój tkanek i może mieć znaczenie w chorobach nowotworowych, ale w tym celu stosuje się obecnie fabrycznie standaryzowane wyciągi. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Jesion Wyniosły
Jednym z ważnych gatunków drzew w łęgach jest jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.), zwany też jesionem pospolitym, z rodziny oliwkowatych (Oleaceae). Jest to drzewo o kulistej koronie silnie rozgałęzionej, dorastające do 35 m wysokości. Liście ma nieparzystopierzasto złożone. Tworzy kwiaty rozdzielnopłciowe, które są zebrane w kwiatostany pojawiające się przed rozwojem liści. Kwitnie w kwietniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści działa moczopędnie. Poprawia przemianę materii. Działa ogólnie wzmacniająco. Odwar z kory ma zastosowanie w skazie moczanowej. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Jeżyna Fałdowana
Na brzegu lasów i zarośli z wyjątkiem obszarów północno-wschodnich można spotkać jeżynę fałdowaną (Rubus plicatus W. et N.) z rodziny różowatych (Rosaceae), nazywaną też czarną maliną, dziadami, ostrygami, ostreżynami, urzyną lub wodostrężnicą. Jest to krzew dorastający do 1,5 m wysokości o łukowato wygiętych pędach osiągających 5 m długości. Duże kolce, występujące na pędach, są zakrzywione, u nasady wydatnie rozszerzone, a z boku spłaszczone. Liście o 3-5 listkach nie są zrzucane na zimę. Białe lub różowe kwiaty są zebrane w graniaste kwiatostany Kwitnie w czerwcu i lipcu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z liści jest używany w nieżytach górnych dróg oddechowych. Odwar z młodych liści ma zastosowanie w leczeniu anemii. Naparu z liści używa się do płukania gardła i jamy ustnej w stanach zapalnych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Jodła Pospolita
Jodła pospolita z rodziny sosnowatych (Pinaceae) jest czasem nazywana jodłą białą. Drzewo dorasta do 50 m wysokości, ma korę gładką, popielato-szarą. Szpilki ciemnozielone, błyszczące,o dwu białych paskach na dolnej stronie, ułożone na pędach płasko, grzebieniasto, są na końcach gałązek krótsze, a w dole dłuższe.
ZASTOSOWANIE:
inhalacje z odwaru ze szpilek stosuje się w schorzeniach górnych dróg oddechowych.
Kalina Koralowa
Kalina koralowa z rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae)jest wysokim krzewem o jasnoszarych, nagich pędach. Eliptyczne lub podługowate liście z 3-5 klapami u nasady są w tym miejscu wyposażone w nektarniki (miodniki pozakwiatowe). Małe kwiaty tworzą płaskie, baldachokształtne kwiatostany. Kwiaty w nich są dwojakiego rodzaju: w środku kwiatostanu są mniejsze i obupłciowe, a na brzegu większe, ale płonne. Kwitnie od maja do lipca. Owocem są szkarłatnoczerwone pestkowce. Kalina koralowa jest znaną rośliną ozdobną, uprawianą w parkach, osiedlowych zieleńcach i zadrzewieniach krajobrazowych. Kolorowe owoce utrzymują się długo na gałązkach. Walor dekoracyjny mają również purpurowoczerwone liście jesienią. Roślina jest pod prawną ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kapusta Rzepak
Kapusta rzepak (Brassica napus L.) z rodziny gorczycowatych - krzyżowych (Brassicaceae). Inne nazwy tej rośliny to: kapusta kolnikowa, kapusta karpielowa, karpiele, rzepak letni, kwak, kwaki lub kwacek. Jest to sina, nie owłosiona roślina jedno lub dwu letnia. Dolne liście są lirowate, a górne niepodzielne i obejmują łodygę. Ciemnożółte kwiaty są zebrane w luźne grona. Kwitnie w maju. Kapusta rzepak ma kilka odmian i występuje w kilku formach.
ZASTOSOWANIE:
zgrubiałe korzenie jedzone na surowo wzmagają popęd płciowy. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kapusta Warzywna
W ogrodach i na polach jest uprawiana w różnych odmianach kapusta warzywna (Brasstca oleracea L. var. capitata) z rodziny gorczycowatych - krzyżowych (Brasstcaceae). Nazywa się ją czasem kapustą ogrodową. Jest to naga roślina jednoroczna, czasem dwuletnia. Jej liście są grube, lirowate, a łodygowe - podługowato lancetowate, odlegle ząbkowane i o nasadzie sercowatej. Duże jasnożółte kwiaty są zebrane w groniaste kwiatostany. Kwitnie w maju i czerwcu.
ZASTOSOWANIE:
sok z kiszonej kapusty leczy wrzody żołądka i dwunastnicy. Działa przeciw robakom głównie tasiemcom. Jedzenie świeżych głąbów pomaga w schorzeniach tarczycy. Okłady z posiekanych świeżych liści stosuje się przeciw żylakom, także na różne skórne dolegliwości, oparzenia, kontuzje, zapalenia powierzchniowych naczyń krwionośnych itp. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Karbieniec Pospolity
Karbieniec pospolity (Lycopus europaeus L.) z rodziny jasnotowatych wargowych (Lamiami) jest byliną o pełzających kłączach z rozłogami i gałązistą łodygą dorastającą do 1 m wysokości. Jajowate lub podługowato lancetowate liście są brzegiem piłkowane, z grubymi wcięciami, a na szczycie zaostrzone. Białe kwiaty, o płatkach prawie jednakowych, bez wyraźnych warg, są zebrane w gęste, wielokwiatowe okółki. Kwitnie od lipca do września.
ZASTOSOWANIE:
nalewka alkoholowa z ziela działa uspokajająco. Jest tez stosowana w schorzeniach tarczycy. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kasztanowiec Zwyczajny
Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum ) z rodziny kasztanowcowatych (Hippo. castanaceae). Inne jego nazwy to: kasztan dziki, kasztan gorzki, kasztan koński, kasztan pospolity, kasztan turecki i niby kasztan. Jest to drzewo o charakterystycznych, dużych, dłoniasto złożonych liściach. Osiąga wysokość 25 m. Kwiaty zebrane we wzniesione, duże kwiatostany są kremowobiałe z czerwonymi plamkami, dolne czteropłatkowe, a szczytowe pięciopłatkowe. Kwitnie w maju.
ZASTOSOWANIE:
wyciąg alkoholowy z kwiatów działa przeciwzapalnie, jest stosowany w nieżytach przewodu pokarmowego żylakach nóg i odbytu. Odwar z młodych gałązek działa przeciw robakom. Kąpiele z ekstraktem z owoców działają przeciw otyłości, w zastojach żylnych i innych niedomaganiach naczyniowych. Dojrzałe kasztany neutralizują szkodliwe działanie podziemnych cieków wodnych, zmniejszają bóle reumatyczne i poprawiają samopoczucie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Klon Zwyczajny
W łęgach występuje też obok olszy czy nawet grabu i wspomnianych już gatunków klon zwyczajny z rodziny klonowatych (Aceraceae). Jest on rozłożystym drzewem o korze popękanej, dorastającej do 25 m wysokości. Liście są klapowane, zatokowo ostro ząbkowane, od spodu błyszczące. Kwiaty są zebrane w podbaldachowate kwiatostany i rozwijają się przed pojawieniem się liści. Okres kwitnienia to kwiecień i maj
ZASTOSOWANIE:
sok z wiosennych pędów działa ogólnie wzmacniająco. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kminek zwyczajny
Jednym z częstszych składników łąk i pastwisk jest kminek zwyczajny (Carum carvi L.) z rodziny selerowatych-baldaszkowatych (Apiaceae) o innych nazwach: karolek pospolity, karulek, kmin polny, karba. Jest to roślina dwuletnia o silnie rozgałęzionej łodydze, wewnątrz pustej, dorastającej do 80 cm wysokości. Długoogonkowe liście są podwójnie pierzaste. Białe, niewielkie kwiaty są zebrane w baldachy. Kwitnie w maju i czerwcu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z owoców działa rozkurczowo, likwiduje wzdęcia jest mlekopędny. Roślina ta jest też używana jako przyprawa kuchenna. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kocanki Piaskowe
Pięknymi, pomarańczowymi koszyczkami wyróżniają się w murawie piaskowej kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium (L.) Moench.) z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceae), które nazywa się czasem: kocanka żółta, kocie łapki, nieśmiertelnik żółty, radostka, słomianka, suchokwiat, suchołuska lub suchodołki. Jest to bylina dorastająca do 30 cm wysokości. Z kłącza wyrastają pędy ulistnione ze szczytowymi koszyczkami. Cała roślina jest wełnisto-filcowato owłosiona. Liście mają kształt równowąsko lancetowaty, a dolne są odwrotnie jajowate. Żółte lub pomarańczowe kwiaty są zebrane w kuliste koszyczki, tworzące gęstą, szczytową, baldachokształtną wiechę. Kwitnie od lipca do października. Roślina jest pod prawną ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kokornak Powojnikowy
W zaroślach lęgowych, pod koronami topoli, można napotkać kokornaka powojnikowego z rodziny kokornakowatych. Jest to bylina rosnąca w skupieniach i dorastająca do 1 m wysokości. Duże trójkątne, o sercowatej nasadzie liście wydzielają niemiłą woń. Jasnożółte kwiaty wyrastają po kilka z karów liści. Kwitnie w maju i czerwcu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z korzeni działa przeciw owrzodzeniom i czyrakom. Działa także moczopędnie. Odwar z ziela pobudza menstruacje. Świeże ziele służy do okładów w owrzodzeniach, czyrakach, egzemie. Napar z ziela jest używany przeciw obrzękom i podagrze. Kwasy aristolochiowe zawarte w roślinie wykazują właściwości hamujące rozwój komórek nowotworowych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kokorycz Pusta
Bujny rozrost runa zależy głównie od wilgotności podłoża. Wzrasta ono na siedliskach bardziej wilgotnych. Często panuje tu szczególnie na wiosnę kokorycz pusta z rodziny makowatych (Papaveraceae). Jest to roślina bulwiasta, której łodyga dorasta do 30 cm wysokości. Bulwa jej jest wydrążona, stąd wzięła się nazwa gatunkowa. Liście są podwójnie trójsieczne, z wydłużonymi odcinkami o głębokich wcięciach. Purpurowe lub żółtawobiałe kwiaty mają symetrię grzbiecistą i są zebrane w gęste, wzniesione kwiatostany. Kwitnie wiosną.
ZASTOSOWANIE:
wyciąg alkoholowy z bulw działa uspokajająco i rozkurczowo, pobudza menstruację, jest też stosowany przeciw robakom. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kokoryczka Wielokwiatowa
Jest częstym elementem runa. Kokoryczka wielokwiatowa (Polygonatum multiflorum (L.) Ali.) z rodziny liliowatych (Liliaceae), bylina o obłej, nagiej łodydze, dorastająca do 1 m wysokości. Klinowate lub jajowato lancetowate liście są ustawione na łodydze dwustronnie i skrętolegle. Białe kwiaty zwisają pod liśćmi w graniastych kwiatostanach. Kwitnie w maju.
ZASTOSOWANIE:
odwar z kłącza działa przeciw cukrzycy. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Komosa Biała
Znana jest jako uciążliwy chwast różnych upraw rolniczych, a głównie roślin okopowych, czyli ziemniaków i buraków. Komosia biała (Chenopodium album L.), zwana jest też lebiodą. Jest ona rośliną jednoroczną, drobno owłosioną, dorastającą do 1 m wysokości. Liście podłużnie rombowate lub lancetowate są u nasady ucięte lub klinowate. Ich brzeg bywa nierówno ząbkowany lub całobrzegi. Drobne, niepozorne, zielone kwiaty są zebrane w szczytowe wierzchołkowate kwiatostany. Kwitnie od lipca do października.
ZASTOSOWANIE:
działa regulująco na czynności organizmu. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Komosa Piżmowa
W ogrodach jest też uprawiana i czasem dziczeje komosa piżmowa (Chenopodiutn ambrosiotaes L.) z rodziny komosowatych (Chenopodiaceae). Jest to roślina roczna, o silnym zapachu stąd nazwa. Pokryta gruczołowatymi włoskami. Dorasta ona do 60 cm wysokości. Ma liście lancetowate i całobrzegie. Niepozorne kwiaty są zebrane w kłębki tworzące pozorne grona. Kwitnie od czerwca do września. Roślina ta została sprowadzona do Europy z tropikalnej Ameryki przez jezuitów z początkiem XVII w. i dlatego jest czasem nazywana jezuicką herbatą.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela jest stosowany przeciw robaczycom, w stanach zapalnych pęcherza moczowego, w dolegliwościach żołądkowych, likwiduje napięcia nerwowe, a równocześnie równomiernie podwyższa ciśnienie krwi. Zmieszany z olejem jest stosowany do nacierania przeciw świerzbowi. Nasiona bywają wykorzystywane w homeopatii. Reguluje zaburzenia menstruacyjne. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Komosa Strzałkowata
Jest pospolitą rośliną ruderalną, rosnącą czasem wśród ogrodów. To bylina dorastająca do 60 cm wysokości. Jej liście są oszczepowate, całobrzegie i brzegiem faliste. Drobne, niepozorne kwiaty są zebrane w szczytowe wierzchołkowate kwiatostany. Kwitnie od maja do sierpnia. Komosa strzałkowata jest od pradziejów związana z działalnością człowieka. Towarzyszy mu nawet na wysokich szczytach gór, gdzie można ją spotkać w pobliżu szałasów pasterskich. Jako roślina wcześnie kiełkująca, jest używana do sałatek wiosennych.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela jest stosowany w schorzeniach górnych dróg oddechowych i kaszlu. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Koniczyna Polna
Jeżeli murawy piaskowe osiągną taki stopień zwartości traw, że można wypasać na nich bydło, wówczas pojawiają się w nich dalsze gatunki. Jednym z nich jest koniczyna polna (Trifolium arvense L.) z rodziny bobowatych - motylkowatych (Fabaceae). Ma ona szereg innych nazw: koniczyna zwyczajna, koniczyna kocia, kotki, kocinki, kocie nerki, kocie ziele, kończywiec, dzięcielina polna, mikołajek, zajęcza koniczyna. Jest to roślina jedno lub dwuletnia o rozesłanej lub podnoszącej się łodydze, kosmato owłosionej. Liście są trójlistkowe, o listkach równowąsko podługowatych, drobno ząbkowanych. Różowawe kwiaty mają koronę krótszą od działek kielicha i są gęsto owłosione. Są one zebrane w walcowate kwiatostany, stojące pojedynczo na gałązkach. Kwitnie od czerwca do września. Koniczyna polna obejmuje liczne odmiany różniące się wysokością i wielkością pędu oraz owłosieniem. Np. odmiana typowa (var. typami osiąga wysokość 40 cm i jest silnie owłosiona. Natomiast odmiana smukła (var. gracile) ma wysokość zaledwie i jest naga.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela jest stosowany w schorzeniach nerek. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Konitrut Błotny
Nad brzegami wód, a także na bagnistych łąkach można spotkać konitrut błotny (Gratiola officinalis L; z rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae), zwany czasem konitrutem lekarskim. Jest to bylina o pełzających kłączach i wyprostowanym, nierozgałęzionym, dętym pędzie, dorastającym do 40cm wysokości. Łodyga jest obła w dolnej części, a w górze czterokanciasta. Naprzeciwległe liście mają kształt lancetowaty i nasadą obejmują łodygę. Jasnoróżowe kwiaty czasem białawe mają rurkę kwiatową żółtą, a ku górze brunatnawą. Stoją one pojedynczo w kątach liści. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
odwar lub wyciąg alkoholowy z ziela stosuje się w zaparciach. Działa energicznie przeczyszczająco, moczopędnie i wymiotnie. Jest rośliną trującą. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Konopie Siewne
W całym kraju są uprawiane, czasami dziczejąc, konopie siewne {Cannabis sativa L.) z rodziny konopiowatych (Cannabaceae). Jest to roślina jednoroczna, której łodyga dorasta do 2 m wysokości. Liście ma dłoniaste o trzy do siedmio krotnie siecznych odcinkach lancetowatych, z obu stron szorstkich i brzegach grubo ząbkowanych. Wytwarza niepozorne, zielone, rozdzielnopłciowe kwiaty. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
odwar ze sproszkowanych nasion jest stosowany w anemii, niemocy płciowej, przeciw kaszlowi, jako środek moczo i mlekopędny. Działa lekko nasennie. Nalewka może być stosowana w schorzeniach żołądkowych. Nasiona prażone z solą działają pobudzająco na popęd płciowy, a odwar z ziela przeciwbakteryjnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Konwalia Majowa
Elementem borów sosnowych, a także rzadkiego zespołu buczyny storczykowej i niektórych dąbrów jest konwalia majowa (Convallaria rnaialis L.)z rodziny liliowatych (Liliaceae), nazywana też konwalią leśną lub lanuszką. Jest to bylina o czołgających się kłączach podziemnych. Pędy kwiatowe osiągają wysokość 30 cm, są otulone u nasady pochwami dwu lub trzech eliptycznych liści. Na nagich, nieulistnionych głąbikach wyrastają białe, rzadko różowe, pięknie pachnące kwiaty,tworzące jednostronne groniaste kwiatostany. Kwitnie w maju i czerwcu. Gatunek jest objęty prawną ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Koper Ogrodowy
Już sama nazwa następnej rośliny określa jej występowanie. Jest nią koper ogrodowy (Anethum graveolens L.)z rodziny selerowatych-baldaszkowatych (Apiaceae).Jest rośliną jednoroczną o sinozielonej, rozgałęzionej łodydze. Potrójnie pierzaste liście, o pojedynczych odcinkach aż nitkowatych, są koloru modrego. Drobne, żółte kwiaty tworzą baldachy. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z rozdrobnionych owoców stosuje się przy niestrawnościach, wzdęciach, bólach brzucha lub nudnościach. Zielone pędy szczególnie młode są cenną przyprawą kuchenną. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Koper Włoski
Koper włoski z rodziny selerowatych - baldaszkowatych (Apiaceae), nazywany też fenkułem włoskim, koprem lekarskim lub koprem słodkim. Jest to roślina dwuletnia lub bylina o prostej, rozgałęzionej, niebieskawej łodydze dorastającej do 1 m wysokości W węzłach pojawiają się czasem czerwonawe zabarwienia. Liście są trzykrotnie pierzaste. Drobne, żółte kwiaty są zebrane w złożone baldachy. Kwitnie od lipca do września. Owocami w rodzinie selerowatych, są rozłupnie czasem nazywane podwójnymi niełupkami. Tego typu owoce powstają ze zrośnięcia się łupiny nasiennej z owocnią. Koper włoski jest zróżnicowany na kilka podgatunków: min. podgatunek zwyczajny daje owoce lecznicze, tzw. koperek włoski, a podgatunek azorski ma rozszerzoną łodygę i jest uprawiany jako jarzyna tzw. koper bulwiasty.
ZASTOSOWANIE:
odwar z owoców jest używany przy bólach żołądka, zaburzeniach trawienia, nieżytach, wzdęciach. Działa przeciwkaszlowo, uspakajająco i wzmacniająco. Odwar ten na białym winie reguluje zaburzenia menstruacyjne i zwiększa ilość pokarmu u karmiących matek. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kopytnik Pospolity
W cienistych miejscach buczyny rośnie kopytnik pospolity z rodziny kokornakowatych (Aristolochiaceae). Inne jego nazwy to: narda leśna, kleśniec, kleśnica, kopyteń lub polska ipekuana. Jest to bylina o pełzających, cienkich kłączach. Liście mają kształt nerkowaty, są skórzaste, górą połyskujące, długoogonkowe i zimozielone. Pojedyncze kwiaty rosną na szczytach krótkich pędów, tuz przy ziemi i są one na zewnątrz zielonopurpurowe, a od wewnątrz brunatne i ciemnopurpurowe. Kwitnie od marca do maja. Kopytnik jest pod prawną ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kosaciec Żółty
W wodach stojących, ale płytszych niż w miejscach rozwijania się szuwaru właściwego, pojawiają się przedstawiciele zbiorowisk wysokich turzyc (Magnocarition) . Należy do nich również kosaciec żółty (Iris pseudacorus L.) z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae). Jest to bylina o grubych, rozgałęzionych kłączach. Łodyga dorasta do 1 m wysokości i jest wielokwiatowa. Liście są szablaste, do 3cm szerokie. Duże, żółte kwiaty są promieniste i mają zewnętrzne działki okwiatu odgięte na zewnątrz, a wewnętrzne wyprostowane. Kwitnie od maja do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa uspokajająco. Jest stosowany przy bólach głowy i migrenach. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kozieratka Błękitna
Czasem bywa uprawiana w ogrodach kozieradka błękitna (Trigonella coerulea (L.) Sen) z rodziny bobowatych-motylkowych (Fabaceae). Jest rośliną jednoroczną o łodydze miękko owłosionej, wzniesionej, dorastającej do 60 cm wysokości. Liście są trójlistkowe, a listki podłużnie jajowate, na szczycie tępe, a brzegiem ząbkowane. Jasnoniebieskie szypułkowe kwiaty są zebrane w główkowate grona. Kwitnie w czerwcu i lipcu.
ZASTOSOWANIE:
zgniecione nasiona zmieszane z wazeliną (lub tłuszczem, np. smalcem) stosuje się do okładów na trudno gojące się rany i przeciw grzybicom. Według ludowych podań zażywane mogą hamować procesy nowotworowe. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kozieratka Pospolita
Oprócz kozieradki błękitnej można spotkać czasem w ogrodach kozieradkę pospolitą (Trigonella foenutn gratcum L.), należącą do tej samej rodziny. O ile kozieradka błękitna ma kwiaty jasnoniebieskie, o tyle kozieradka pospolita kwitnie na żółto. Różnią się one także zawartością ciał czynnych.
ZASTOSOWANIE:
Nasiona tej rośliny dostarczają od dawna znanego leku śluzowego. Zażywane doustnie pobudzają czynności wydzielnicze (min. soku żołądkowego, trzustki), wzmacniają mechanizm odpornościowy organizmu i pobudzają czynność krwiotwórczą szpiku kostnego. Mają właściwości tuczące. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kozłek Lekarski
W zaroślach lub ich pobliżu rośnie kozłek lekarski zwany balderianem, odolanem lub stoniebem. Jest to bylina o krótkich kłączach, dorastająca do 2 m wysokości. Łodyga jest nierozgałęziona, prosto wzniesiona, bruzdowana i tylko dołem krótko owłosiona. Liście są pierzastodzielne, ustawione parami, przeważnie owłosione, ogonkowe i ku szczytowi o coraz krótszych ogonkach aż do liści siedzących - na szczycie łodygi. Białawe lub lila kwiaty są zebrane w baldachokształtne kwiatostany. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
sproszkowany korzeń stosuje się w schorzeniach serca na tle nerwowym, chorobach kobiecych, migrenach, zawrotach głowy, bezsenności i omdleniach. Można w tym celu stosować odwar z korzeni i kłączy, który służy też do przemywania oczu, a pity ma zastosowanie przy kurczowych bólach żołądka. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kropidło Wodne
Na podobnych stanowiskach, na których występuje tatarak, rośnie też kropidło wodne. Jest ono rośliną jednoroczną, dwuletnią, a czasem nawet byliną o łodydze dętej, rozłożyście gałązistej, bruzdowanej, dorastającej do 1m wysokości. Na łodydze tworzą się węzły, z których wyrastają korzenie. Liście są dwu lub trzykrotnie pierzaste, o odcinkach liści nadwodnych jajowato-lancetowatych, a u podwodnych równowąskich. Drobne, białe kwiaty są zebrane w baldachy wieloszypułkowe. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
odwar z owoców działa wykrztuśnie, napotnie i moczopędnie. Jest stosowany przy wzdęciach. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kruszyna Pospolita
W podszyciu pojawia się często kruszyna pospolita (Frangula alnus MilL, syn.: Rhamnus frangula L.) z rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae), nazywana też szaklakiem, kruszyną trzmieliną, wilczym łykiem, kruszewiną, kruszczyną, wilczyną, trzeszczyną, troszczyną lub troszczynową korą. Jest to krzew o gładkiej, białokropkowanej korze, dorastający do 5 m wysokości. Całobrzegie liście mają kształt szeroko eliptyczny lub odwrotnie jajowaty. Zielonawożółte lub zielonawobiałe kwiaty stoją w pachwinach liści. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
odwar z kory stosuje się w zaparciach, przy hemoroidach. Zewnętrznie do zmywania skóry, do płukania jamy ustnej w zapalnych stanach dziąseł. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Krwawnica Pospolita
Na mokrych łąkach i na brzegach strumieni, rowów i rzek rośnie krwawnica pospolita (Lythrutn salicaria L.) z rodziny krwawnicowatych (Lythraceae). Jest to bylina o łodydze wyprostowanej, nierozgałczionej, kanciastej, dorastającej do 1 m wysokości. Równowąsko lancetowate liście nie mają ogonków i są ustawione naprzeciwległe lub po 3 w okółkach. Purpurowe kwiaty są zebrane w szczytowe kwiatostany w pozornych okółkach. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów jest stosowany przeciw biegunkom i żylakom. Działa też przeciw nieżytom jelit i tamuje krwotoki. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Krwawnik Pospolity
Stałym elementem łąk, pastwisk, przydroży, brzegów lasów, a nawet pól, jest krwawnik pospolity (Achillea millefoliutn L.) z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceae), nazywany czasem tysięcznikiem lub tysiąclistem. Jest to bylina o gęsto ulistnionej łodydze, dorastającej do 80 cm wysokości. Wydłużone liście są podwójnie lub potrójnie pierzastosieczne. Drobne, liczne koszyczki, o kwiatach języczkowych zwykle białych lub czasem różowych, są zebrane w baldachokształtne kwiatostany. Kwitnie od maja do października.
ZASTOSOWANIE:
sok z liści, zmieszany z mlekiem i miodem, ma działanie ogólnie wzmacniające i jest stosowany w anemiach, schorzeniach wątroby, żołądka i jelit. Zamiast soku można stosować napar z liści. Świeże, posiekane liście służą do okładów na owrzodzenia, stłuczenia rany. Kąpiele z dodatkiem naparu z ziela są stosowane przeciw reumatyzmowi i stanom wyczerpania nerwowego. Napar z ziela działa też przeciwkrwotocznie, rozkurczowo, przeciwzapalnie i wiatropędnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Krwiściąg Lekarski
Na wilgotnych łąkach rośnie krwiściąg lekarski (Sanguisorba officinalis L.) z rodziny różowatych (Rosa-etat), nazywany czasem krewnikiem lekarskim. Jest to bylina o pędach rozgałęzionych, dorastających do 1,5 m wysokości. Liście ma nieparzystopierzaste o listkach podłużnie sercowatych. Brunatnoczerwone kwiaty są zebrane w wałeczkowate, główkowate kwiatostany. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
sok ze świeżych roślin stosuje się w krwawieniach przewodu pokarmowego a lud używał go w gruźlicy płuc i krwiopluciu. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Krzyżownica Zwyczajna
Wśród roślin kwaśnych muraw bliźniczkowych mamy niewiele elementów barwnych, które mogłyby ożywić monotonię kolorystyczną tych zbiorowisk. Jednym z nich jest krzyżownica zwyczajna (Polygala vulgaris JL) z rodziny krzyżownicowatych (Polygalaceae), nazywana też mlecznicą zwyczajną. Bylina o wzniesionej lub łukowato podnoszącej się łodydze dorasta do 20 cm wysokości. Lancetowate liście są na szczycie zaostrzone. Niebieskie lub różowe, a nawet białe kwiaty są zebrane w gęste, wielokwiatowe, szczytowe grona. Kwitnie od maja do lipca.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela jest stosowany przeciw schorzeniom dróg oddechowych i zapaleniu dróg moczowych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kuklik Górski
Nieco szerszy zasięg, chociaż też ograniczony tylko do łąk górskich ma rosnący w Karpatach i Sudetach kuklik górski (Geum montanum L.) z rodziny różowatych (Rosaceae), nazywany przez lud dżwigoniem. Jest to bylina o silnym, rosnącym pionowo lub skośnie korzeniu i bez nadziemnych rozłogów dorastająca do 40 cm wysokości i tworząca różyczkę przyziemnych, pierzastych liści. Wytwarza tylko jeden lub czasem dwa duże kwiaty o barwie złocistożółtej. Kwitnie od maja do lipca. Jest rośliną charakterystyczną dla krajobrazu południowej Europy.
ZASTOSOWANIE:
odwar z kłączy i korzeni ma działanie przeciwbiegunkowe, pobudza popęd płciowy u mężczyzn. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kuklik Pospolity
Na podobnych siedliskach, na których rośnie bodziszek, spotyka się też kuklika pospolitego z rodziny różowatych (Rosaceae). Jest byliną o wielokwiatowych łodygach, dorastających do 70 cm wysokości. Dolne liście są przerywano lirowato pierzaste, a górne trójlistkowe. Żółte kwiaty mają płatki odwrotnie jajowate i są w czasie kwitnienia wzniesione
. Kwitnie od czerwca do jesieni.ZASTOSOWANIE:
odwar z korzeni stosuje się w biegunkach i do płukania jamy ustnej w stanach zapalnych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Kukurydza zwyczajna
Rośliną o wysokich wymaganiach termicznych w uprawie jest kukurydza zwyczajna z rodziny wiechlinowatych-traw {Poaceae). Jest ona jedno roczną rośliną o pojedynczym, grubym źdźble dorastającym do 2,5 m wysokości. Ma ono gąbczasty rdzeń. Szerokie liście są na brzegu orzęsione. Męskie kwiaty tworzą kioski zebrane w wielką, szczytową wiechę. Kwiaty żeńskie są zebrane w kolby ukryte w liczne pochwy, stojące w środkowej i dolnej części łodygi w kątach liści. Ze szczytów kolb wychodzą pęczki nitkowatych znamion, tzw. wąsów. Kwitnie w lipcu.
ZASTOSOWANIE:
odwar ze znamion ("wąsów") działa korzystnie na wątrobę i drogi żółciowe, działa moczopędnie, leczy stany zapalne dróg moczowych, cukrzycę, reguluje miesiączkowanie, zwiększa popęd płciowy. Płatki z nasion kukurydzianych obniżają poziom cholesterolu we krwi, działają korzystnie w schorzeniach wątroby i układu nerwowego (depresje). Stąd zasadność ich spożywania na śniadanie.
Lawenda Wąskolistna
W ogrodach jest uprawiana lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia MilL, syn.: L. officinalis Chaix.) nazywana też lawendą zwykłą, lawendą prawdziwą, lawendą wonną, lawendką, lawendową szpilką, bławatka lub czyszczeczem. Należy do rodziny jasnotowatych-wargowych (Lamiaceae). Jej wyniosła, gałęzista łodyga dorasta do 60 cm wysokości. W pachwinach równowąsko lancetowatych liści wyrastają często krótkopędy. Liście są całobrzegie i na brzegu podwinięte, za młodu białawo filcowato owłosione. Niebieskofioletowe kwiaty są zebrane w 6-cio kwiatowe, pozornie kłosowate kwiatostany. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
kąpiel z dodatkiem naparu z ziela jest stosowana w stanach nerwicowych. Napar z kwiatów stosuje się przeciw kaszlowi, a wyciąg wodny z kwiatów przeciw wzdęciom, bólom żołądka i jako środek moczopędny. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Lebiodka Pospolita
Na widnych brzegach rośnie lebiodka pospolita (Origanum vulgare L.) z rodziny jasnotowatych-wargowych (Lamiaccae). Jest to bylina z pełzającymi kłączami, tworzącymi często rozłogi. Wzniesiona, owłosiona łodyga dorasta do 80 cm wysokości. Liście są jajowate, na szczycie tępe, całobrzegie lub rzadziej ząbkowane. Różowe kwiaty są zebrane w wielokwiatowe, szczytowe, podbaldachowate kwiatostany. Kwitnie od lipca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa moczo i żółciopędnie, rozkurczowo, przeciwzapalnie. Wzmacnia układ nerwowy. Kąpiele z dodatkiem naparu o składzie: lebiodka (Origanum), krwawnik (Achillea), dziurawiec (Hypericutn) i mięta (Mentha) stosowane są w chorobach reumatycznych i w stanach wyczerpania nerwowego. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Len Zwyczajny
Jedną z najstarszych roślin uprawnych jest len zwyczajny (Linum usitatissimum z rodziny lnowatych , nazywany czasem słowieniem. Jest to jednoroczna roślina o cienkich, pojedynczych łodygach dorastających do 70 cm wysokości. Liście ma lancetowate i ostro zakończone. Duże, jasnoniebieskie kwiaty stoją na szczytach pędów. Kwitnie w czerwcu i lipcu.
ZASTOSOWANIE:
okłady z ciepłych nasion stosuje się w kurczowych bólach brzucha. Wyciąg wodny z nasion ma zastosowanie w nieżytach i wrzodach żołądka oraz w katarach jelit. Płótno Lniane nasączone olejem służy do okładów przy oparzeniach. Olej z nasion ma znaczenie spożywcze,przemysłowe i lecznicze, obniża poziom cholesterolu we krwi, zewnętrznie, regeneruje skórę. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Lepiężnik Różowy
W zaroślach nad rzekami, potokami i na brzegach tych potoków rośnie lepiężnik różowy (Petasites officinalis Moench.) z rodziny astrowatych złożonych, nazywany czasem wielkim podbiałem. Jest to bylina o grubych kłączach, wydłużonych, gładkich i w rozgałęzieniach zgrubiałych. Bardzo duże liście do 1m długie i 60 cm szerokie mają kształt nerkowaty lub okrągławo sercowaty. Pędy kwiatowe, pojawiające się w marcu lub kwietniu, mają łuski zamiast liści. Łuski te oraz łuski okrywy mają barwę brudnopurpurową. Dorastają do 25 cm wysokości. Pędy owocujące osiągają wysokość 1m.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści jest stosowany w nieżytach górnych dróg oddechowych i w astmie. Ma także działanie rozkurczowe w dolegliwościach żołądkowych i schorzeniach wątroby. Jest środkiem pomocniczym w chorobie nowotworowej. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Leszczyna Orzech Laskowy
Leszczyna orzech laskowy (Corylus avellana L.) z rodziny brzozowatych (Betulaceae), występuje często w ciepłych zaroślach, tworzących pas przejściowy pomiędzy naturalnymi murawami, a lasami wysokopiennymi. Rośnie ponadto w grądach, a nawet lęgach gdzie tworzy podszycie razem z czeremchą (Padus avium Mili.) i bzem czarnym. Leszczyna jest krzewem dorastającym do 8 m wysokości, o ciemnej gładkiej korze. Liście mają kształt okrągławy lub jajowaty, na szczycie krótko zaostrzone a u nasady sercowate, na brzegu nierówno potrójnie lub poczwórnie ząbkowane, spodem owłosione. Kwiaty są rozdzielnopłciowe: żeńskie ukryte w pączkach, z których ukazują się tylko czerwone znamiona słupków, męskie są zebrane w bezkwiatowe, zwisłe kotki. Kwitnie bardzo wcześnie, przed rozwojem liści i jest rośliną wskazującą na nadejście przedwiośnia.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści stosuje się w żylakowatych owrzodzeniach podudzia, na trudno gojące się rany, w zapalnych i zakrzepowych stanach naczyń. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Lipa Drobnolistna
Drzewostany w grądach są zazwyczaj wielogatunkowe. Panują w nich graby, dęby a także klony. Lipa to drzewo o rozłożystej koronie, dorastające do 30 m wysokości. Liście ma okrągławo sercowate, spodem sinawe z kępkami rudawobrunatnych włosów. Żółtawobiałe kwiaty są zebrane w baldaszkowate kwiatostany. Z szypułką kwiatostanową jest zrośnięta łuskowata podsadka, ułatwiająca rozsiewanie owoców. Kwitnie w czerwcu i lipcu.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów stosuje się w stanach gorączkowych, nieżytach górnych dróg oddechowych, uporczywym kaszlu. Napar ten lub napar z liści służą do płukania i okładów w stanach zapalnych gardła. Okłady ze świeżych liści działają przeciwbólowo i odkażająco, są stosowane na trudno gojące się rany. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Lnica Pospolita
Ruderalia, a także brzegi rowów, to miejsce występowania lnicy pospolitej (Linaria vulgans (L.) Mili.) z rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae). Nazywanej też dzikie lwie paszcze lub pantofelki Matki Boskiej. Jest byliną o prosto wzniesionej, nierozgałęzionej łodydze, dorastającej do 80cm wysokości. Bardzo wąskie liście są na brzegu lekko podwinięte i stoją na łodydze bardzo gęsto, czasem są sinawe i nieco mięsiste. Bladożółte, w gardzieli pomarańczowe kwiaty, zaopatrzone w ostrogę, są zebrane w gęste kwiatostany groniaste. Kwitnie od czerwca do września. Gatunek dość zmienny, o formach różniących się barwą kwiatów i gardzieli górnej wargi. Istnieją następujące formy: o kwiatach białych i żółtej gardzieli, białych i pomarańczowej gardzieli, żywo cytrynowych i pomarańczowej gardzieli. Istnieją także formy o łodygach płożących i podnoszących się na końcach pędów. Lnica pospolita pojawia się czasem jako chwast wśród upraw polnych. Jest wówczas groźnym konkurentem roślin uprawnych, ponieważ potrafi wytworzyć ponad 31000 łatwo kiełkujących nasion.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Lnicznik Siewny
Na polach bywa uprawiany i czasem ucieka na przydroża lnicznik siewny (Camelina sativa (L.) Cr.) z rodziny gorczycowatych-krzyżowych (Brassi-caceae), nazywany czasem lnianką. Jest to roślina jednoroczna o łodydze dorastającej do 80 cm wysokości, dołem owłosionej, a górą nagiej. Liście są strzałkowate, najczęściej zatokowo ząbkowane, bezogonkowe. Żółtawo-białe kwiaty są zebrane w kwiatostany. Kwitnie od maja do lipca.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela stosuje się w nieżytach górnych dróg oddechowych, a okłady z liści w stanach ropnych skóry. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Lubczyk Ogrodowy
Lubczyk ogrodowy (Levisticum officinale Koch.) z rodziny selerowatych-baldaszkowatych (Apiaceae) jest często uprawiany w ogrodach. Nazywa się go czasem lubczykiem lekarskim, lubiśnikiem lekarskim, łakocim zielem, mleczeniem, lubestykiem lub maggi. Jest to bylina o grubym kłączu i łodydze dętej, gałęzistej, kreskowanej, dorastającej do 120 cm wysokości. Podwójnie pierzaste liście są nagie i lśniące. Drobne, jasnożółte kwiaty są zebrane w baldachy złożone, kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z korzeni lub sproszkowany korzeń bywa używany przy przewlekłych schorzeniach serca, nieżytach górnych dróg oddechowych, przy skąpych menstruacjach. Tę ostatnią dolegliwość można leczyć suszonymi liśćmi lubczyka gotowanymi w mleku. Lubczyk jest rośliną moczopędną. Korzenie, ziele i nasiona są używane jako przyprawy kuchenne. Stanowią także jeden z głównych surowców do produkcji przyprawy, znanej pod nazwą maggi. W niektórych częściach Europy (np. Piemont) liście lubczyka są jedzone jako warzywo. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Lulek Czarny
Pospolitą rośliną ruderalną, rosnącą też na przydrożach i przychaciach jest lulek czarny (Hyoscyamus niger L.)z rodziny psiankowatych (Solanaceae). Inne jego nazwy to: lulek pospolity, lulek jadowity, szalej czarny, łubek, blekot i szaleniec. Jest to jednoroczna roślina o niemiłym, odurzającym zapachu, dorastająca do 60 cm wysokości. Łodygę ma lepką i gruczołowato owłosioną. Liście są podłużnie jajowate, zatokowo wrębne. Górne liście obejmują częściowo łodygę. Brudnożółte kwiaty o fioletowym żyłkowaniu tkwią w kątach liści, a górne są skupione na szczycie łodygi. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
nalewka alkoholowa działa rozkurczowo i przeciwbólowo. Napar z liści służy do płukania jamy ustnej w zapalnych stanach dziąseł, działa dezynfekująco i ściągająco. Pokruszone liście, zmieszane z tytoniem tworzą papierosy używane przy astmie. Surowca należy używać nadzwyczaj ostrożnie, ponieważ jest bardzo trujący.
Łopian
Łopian większy (Arctium lappa L.,syn: Lappa maior Gaertn,) z rodziny astrowatych-złożonych (Asteraceae), nazywany też głowaczem, łopuchem, kostropaczem, łopieniem lub dziadami jest typowym przedstawicielem flory ruderalnej. Podobne właściwości mają również dwa inne gatunki tego rodzaju: łopian mniejszy (Arctium minus HilL) Benh i łopian pajęczynowaty (Arctium tomentosum Mili,). Łopian większy jest rośliną dwuletnią, osiągającą 2 m wysokości i wytwarzającą w pierwszym roku wzrostu rozetę długich do 50 cm liści. Łodygi są silnie rozgałęzione i na szczytach wykształcają kwiaty zebrane w koszyczki. Kwitnie w lipcu 1 sierpniu, Przekwitające koszyczki kwiatowe mają na szczycie haczykowate łuski okrywy, którymi czepiają się przechodzących ludzi i zwierząt. Tym sposobem przenoszone rozprzestrzeniają się w przyrodzie.
ZASTOSOWANIE:
odwar z korzeni jest stosowany do przemywania skóry w egzemie, liszaju i łuszczycy. Sok z korzeni wcierany we włosy wzmacnia cebulki włosowe, przyspiesza porost włosów i likwiduje łupież. Wewnętrznie odwar lub sok z korzeni pobudza czynność wydzielniczą przewodu pokarmowego, usprawnia też pracę nerek.
Macierzanka Piaskowa
Macierzanka piaskowa (Tbymus serpyllum L. em. Fr.) z rodziny bobowatych-motylkowatych (Fabaceae), mająca również nazwy: macierzanka pospolita, cząberek, tymianek wąsko-listny lub dzięcielnica. Jest to pół-krzew, tworzący płożącymi się pędami gęste, zbite darnie. Łodygi rosną szereg lat na długość i ukorzeniają się. Liście są drobne i mają kształt równowąsko lancetowaty. Purpurowe kwiaty są zebrane w główkowate kwiatostany. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa bakteriobójczo. Kąpiele z dodatkiem tego naparu działają ogólnie wzmacniająco i uspokajająco. Są stosowane u dzieci chorowitych i słabo rozwijających się. Działają też w schorzeniach dróg oddechowych. Zewnętrznie jako płukanka. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Majeranek Ogrodowy
Od dawna uprawianą rośliną ogrodową jest majeranek ogrodowy (Organum majoranum L., syn.: Majorana hortensis Moench) z rodziny jasnotowatych-wargowych (Lamiaceae). Jest roślina jednoroczną, której część pędów drewnieją. Łodygi są wyprostowane i silnie gałęziste. Zielone części rośliny są filcowato owłosione. Całobrzegie liście mają kształt łopatkowaty i na pędzie tworzą krótkie międzywęźla. Drobne, białe lub lila kwiaty są zebrane w szczytowe kłosowate główki. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów lub ziela bywa stosowany przeciwko bólom jelitowo-żołądkowym. Ziele jest przyprawą kuchenną. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Mak Polny
Dość pospolitym chwastem, występującym w zbożach, szczególnie ozimych, a zwłaszcza pszenicy, jest mak polny (Papaver rhoeas L.)z rodziny makowatych (Papaveraceae), nazywany też maczkiem lub makiem dzikim, albo makiem zajęczym. Jest rośliną roczną o łodydze i liściach pokrytych długimi, odstającymi włoskami. Liście są pojedynczo lub podwójnie pierzastowrębne, a odcinki są podługowate lub lancetowate, na brzegu ząbkowane. Kwiaty o purpurowych lub brudnoczerwonych, okrągławych płatkach, mają w nasadzie zwykle czarną plamkę. Owocem jest torebka o kształcie kulistym lub jajowatym. Kwitnie od maja do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
odwar z kwiatów stosuje się w nieżytach gardła, chrypkach, uporczywym kaszlu, działa uspokajająco przy nadmiernej pobudliwości i bezsenności. Zewnętrznie: do płukania w zapaleniu dziąseł, do okładów w zapaleniu powiek i spojówek. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Malina Właściwa
Na zrębach i innych miejscach nasłonecznionych w borach sosnowych rośnie malina właściwa (Rubus idaeus h) z rodziny różowatych (Rosaceae), zwana czasem maliniakiem. Jest to krzew o jasnobrunatnej korze, dorastający do 2m wysokości. Pędy ma łukowato wygięte, tylko w dolnej części okryte słabymi, szczecinkowatymi kolcami. Liście trój, pięcio i siedmiolistkowe, pierzastozłożone. Białe kwiaty są zebrane w baldachogroniaste kwiatostany. Liczne, skupione obok siebie owoce tworzą aromatyczny, czerwony owoc zbiorowy. Kwitnie w maju i czerwcu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z suszonych owoców lub z młodych, drobno pociętych pędów działa napotnie, przeciwgrypowo, stosowany jest w przeziębieniach. Odwar z pędów zimowych ma działa me przeciwkaszlowe. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Marchew Zwyczajna
Na łąkach rośnie też marchew zwyczajna (Daucus carota L.) z rodziny selerowatych-baldaszkowatych (Apiaceae), nazywana też marchwią ogrodową, karotką lub ptasim gniazdem. Jest rośliną dwuletnią o pędach dorastających do 1 m wysokości. Liście mają kształt podługowaty i są dwu-trzykrotnie pierzaste o zaostrzonych odcinkach. Drobne, białe kwiaty tworzą baldachy złożone. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z owoców działa moczopędnie i ma zastosowanie w kamicy żółciowej i moczowej. Korzeń pieczony i zjadany na noc zwiększa wydzielanie mleka u karmiących kobiet. Sok z korzenia działa wzmacniająco, uzupełnia brak potasu, jest używany w schorzeniach gruczołu krokowego. Uważnego czytelnika zdziwi z pewnością umieszczenie marchwi wśród roślin łąkowych, a nie uprawianych w ogrodach lub jako pastewne na polach. Istotnie, marchew jest bardzo starą rośliną uprawną. Ma ona i dziś duże znaczenie jako popularne warzywo. Jednak opis i działanie dotyczy roślin dziko rosnących niemal w całej Europie i Azji Południowej. Różnią się one od uprawnych korzeniem żółtym lub czasem białym.. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Marchewnik Anyżowy
Na łąkach, położonych nad potokami w Sudetach Środkowych, rośnie marchewnik anyżowy (Myrrhis odorata) z rodziny selerowatych-baldaszkowatych. Jest to bylina o dętej, odstająco owłosionej łodydze, dorastającej do 1 m wysokości. Owłosione, dwu-lub trzykrotnie pierzaste liście mają odcinki jajowatolancetowate, brzegiem ząbkowane. Białe, nieduże kwiaty są zebrane w baldachy. Kwitnie od maja do lipca.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela obniża ciśnienie krwi, działa moczopędnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Marzanka Wonna
W buczynie górskiej wśród runa można spotkać marzankę wonną z rodziny marzanowatych (Rubiaceae). Jest to bylina o cienkich, pełzających kłączach i wyprostowanej, czterokanciastej łodydze, dorastającej do 60 cm wysokości. Lancetowate liście z drobnymi zadziorami są zebrane w okółki. Drobne, wonne, białe kwiaty są zebrane w szczytowe podbaldachy. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Jest pod częściową prawną ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Marzymięta Grzebieniasta
Rośliną ruderalną dość rzadko spotykaną jest marzymięta grzebieniasta (Elsholtzia patrini (Lepechin) Garke) z rodziny jasnotowatych-wargowych (Lamiaceae), nazywana czasem marzymięta jednostronną. Jest to roślina jednoroczna o nieznacznie owłosionej, gałązistej łodydze, dorastającej do 50 cm wysokości. Ogonkowe liście mają kształt jajowaty lub podługowaty i są na brzegu piłkowane. Drobne, różowe kwiaty są zebrane w szczytowe, gęste, jednostronne nibykłosy. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela znajdował zastosowanie w ginekologii. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Mącznica Lekarska
Na miejscach nasłonecznionych, w borach sosnowych rośnie mącznica lekarska z rodziny wrzosowatych (Ericaceae), nazywana też mącznicą garbarską, niedźwiedzimi jagodami, niedźwiedzim gronem, niedźwiedzimi uszkami, chrościną, chróściną lub muczelnikiem. Jest to krzewinka o pędach ścielących się, dochodzących do 1,5 m długości. Liście są odwrotnie jajowate, brzegiem omszone, skórzaste, zimnozielone. Białe lub jasnoróżowe kwiaty są zebrane po kilka w zwisające grona. Kwitnie w maju i czerwcu. Gatunek jest pod prawną ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Melisa Lekarska
W ogrodach, a także na polach, bywa uprawiana melisa lekarska ( Melissa officinalis L.) z rodziny jasnotowatych-wargowych (Lamiaceae). Inne jej nazwy to: rojownik lekarski, rajownik, matecznik, pszczelnik, cząber, matcze ziele, miodownik, miodunka, starzyszek, storzyszek. Jest to bylina o gałęzistej, szaro owłosionej łodydze, dorastającej do 1 m wysokości i wydzielającej silny, cytrynowy zapach. Liście stoją naprzeciwlegle, dolne są sercowato jajowate, górne jajowate, na brzegu grubo karbowano-ząbkowane. Różowe lub białawe kwiaty są zebrane w nibyokółki. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści lub ziela stosuje się w nerwicach, migrenach, stresach, bólach głowy, zębów i uszu, przy zawrotach głowy. Można też stosować wyciąg z liści jako środek uspakajający ("dobry sen") i przeciwwymiotny. Jest środkiem zwiększającym ilość pokarmu u karmiących matek. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Miechunka Rozdęta
Na suchych, kamienistych, południowych stokach lub w zaroślach o podobnym siedlisku rośnie miechunka rozdęta (Physa-lis alkekengi L.) z rodziny psiankowatych (Solanaceae). Z uwagi na jej dekoracyjność w okresie jesiennym, miechunka bywa hodowana w ogrodach. Jest to bylina o pędzie wyprostowanym lub pokładającym się. Gałązista łodyga ma tępe kanty. Liście jajowate, całobrzegie i na szczycie zaostrzone. Czasem są zatokowo ząbkowane. Brudnobiałe kwiaty zwisają pojedynczo na łodydze. Kielich w czasie owocowania rozrasta się i przybiera barwę cynobrowoczerwoną. Kwitnie w maju i czerwcu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela działa silnie moczopędnie, rozpuszcza kamienie nerkowe. Sok z jagód lub same jagody zapobiegają powstawaniu kamieni nerkowych, szczególnie szczawianowych. Napar z kielichów przyspiesza regenerację naskórka. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Mierznica Czarna
Na miejscach ruderalnych, szczególnie we wsiach, rośnie mierznica czarna z rodziny jasnotowatych-wargowych (Lamiaceae). Czasem nazywa się ją szanta czarna lub bezząb. Jest to bylina o niemiłej woni, łodydze owłosionej, dorastającej do 1,5 m wysokości. Sercowato okrągławe lub jajowate liście stoją na łodydze naprzeciwlegle i są grubo karbowane lub piłkowane. Jasnożółte kwiaty są zebrane w gęste, wielokwiatowe nibyokółki. Kwitnie od lipca do października.
ZASTOSOWANIE:
okłady z naparu z ziela mają działanie przeciwbólowe. Napar ten można też pić, ponieważ reguluje poziom kwasu moczowego we krwi. Ma także zastosowanie w stanach nerwicowych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Mięta Pieprzowa
Mięta pieprzowa (Mentha piperita L.) z rodziny jasnotowatych-wargowych (Lamiaceae) jest hodowana w ogrodach i na plantacjach. Inne jej nazwy to: miętkiew, miętkiewa, hokbada, kędzierzawiec, mintek. Jest byliną wytwarzającą liczne łodygi, które rozgałęziają się silnie od nasady i dorastają do 1 m wysokości. Krótko ogonkowe liście mają kształt jajowato podługowaty i są brzegiem ostro piłkowane. Drobne, różowe lub bladofioletowe kwiaty są zebrane w gęste, walcowate niby-kłosy. Kwitnie od maja do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści lub ziela stosuje się w bólach żołądka, niestrawnościach, nieżytach żołądka i jelit, schorzeniach wątroby, serca i układu nerwowego. Napar ten działa ogólnie wzmacniająco, a zmieszany z sokiem cytrynowym działa przeciwkrwotocznie. Kąpiele z dodatkiem tego naparu działają przeciwreumatycznie i uspokajająco. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Miłek Wiosenny
Miłek wiosenny (Adonis vernalis L.) z rodziny jaskrowatych. Jest to bylina o licznych pędach tworzących jak gdyby kępy, duże cytrynowożółte kwiaty rozwijają się wczesną wiosną i są heliotropowe, czyli wrażliwe na bodźce świetlne. Pod ich wpływem wyginają szypułki kwiatowe w kierunku promieni słonecznych. Liście są wielokrotnie podzielone na równowąskie odcinki. Roślina jest pod prawną ochroną silnie trująca.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Miłorząb Dwuklapowy
Święte drzewo Chin, Japonii i Korei, sadzone tam wokół świątyń, to hodowany u nas czasem w południowej Polsce miłorząb dwuklapowy (Girtkgo biloba L.) z rodziny miłorzębowatych (Ginhgoaceae), zwany też miłorzębem chińskim lub japońskim. Jest drzewem dorastającym do 30-40 m wysokości i do 4,5 m obwodu pnia.Pędy są zróżnicowane na długo i krótkopędy. Wachlarzykowate liście, z wcięciem na szczycie, są ułożone na długopędach skrętolegle, a na krótkopędach skupione po kilka dookoła pęczka. Mają one nerwację dichotomiczną i opadają na jesieni przyjmując piękną, złocistą barwę. Kwiaty są rozdzielnopłciowe, a drzewa dwupienne. Kwiaty męskie są zebrane w niewielkie kotki, wyrastające na krótkopędach z kątów liści. Zalążki kwiatów żeńskich są osadzone parami na długich, cienkich szypułkach, rozszerzanych na końcach i wyrastających również z Kątów liści na krótkopędach. Nasienie jest umieszczone w mięsistej osnówce, przypominającej żółtą śliwkę, przejrzałe wydzielają cuchnący zapach.
ZASTOSOWANIE:
nalewka alkoholowa z liści działa rozkurczowo, jest też stosowana w zaburzeniach układu krążenia i przeciw żylakom. Nalewka z nibyowoców ułatwia trawienie i zmniejsza skutki nadużywania alkoholu. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Miodunka Plamista
Jest to bylina dorastająca do 30 cm wysokości, w całości szorstko owłosiona. Liście ma różne: odziomkowe są długoogonkowe i szeroko jajowate, z wierzchu białawoplamiste, a łodygowe siedzące, lancetowate. Kwiaty są zebrane w szczytowe kwiatostany i mają w pierwszym okresie kwitnienia barwę czerwoną, później niebieskawą do fioletowej. Kwitnie od marca do maja.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści jest stosowany w nieżytach górnych dróg oddechowych i stanach zapalnych oskrzeli. Działa lekko moczopędnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Mniszek Pospolity
Piękny koloryt nadaje łąkom i pastwiskom kwitnący w maju i czerwcu mniszek pospolity z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceae), mający wiele innych nazw regionalnych: świni mlecz, mlecz lekarski, brodawnik mieczowaty, dmuchawiec, lwi ząb, wilczy ząb, pępawa, wołowe oczy, wole oczy, bole oczy, męska stałość, mlecznica lub mleczaj. Jest to bylina o silnym, wrzecionowatym korzeniu, wytwarzająca rozetę bezogonowych, żywozielonych liści z różnymi wcięciami. Obłe łodygi, wewnątrz puste, dźwigają na szczycie żółte kwiaty zebrane w duże koszyczki.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów lub ziela działa w schorzeniach naczyń krwionośnych, łagodzi bóle wątroby i działa żółciopędnie. Działa też w zazębieniach, napar z kwiatów lub syrop z nich leczy kaszel. Napar ze sproszkowanego korzenia wykazuje działanie uspokajające, podobne działanie ma sok z ziela zalany winem. Ziele zjadane w postaci surówki powoduje lepsze ukrwienie układu trawiennego i poprawia jego prace. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Modrzew Europejski
Modrzew europejski z rodziny sosnowatych (Pinaceae) jest drzewem o popielatej, głęboko pękającej korze. Zielone szpilki są zebrane na starszych częściach rośliny w krótkopędy. Na żółtych długopędach rocznych szpilki są ustawione skrętolegle, opadają na zimę.
ZASTOSOWANIE:
wyciąg alkoholowy z liści działa przeciwzapalnie i moczopędnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Mydlnica Lekarska
Jeżeli w łęgach pojawiają się miejsca ze stojącą wodą, wówczas na ich brzegach pojawi się mydlnica lekarska (Saponaria officinalis L.) z rodziny goździkowatych (Catyophyllaceae), nazywana też: mydlnikiem, mydlnikowym korzeniem lub mydłownikiem. Jest to bylina o walcowatym kłączu, dorastająca do 80 cm wysokości. Jajowato lancetowate liście stoją na łodydze naprzeciwległe. Różowawe lub białawe kwiaty są zebrane w dwuramienne wierzchotki tworzące krótkie grona. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
odwar z kłącza stosuje się w chorobach wątroby i zaparciach oraz w nieżytach górnych dróg oddechowych i kokluszu u dzieci. Służy do nacierania głowy przy łupieżu i łojotoku. Zapobiega wypadaniu włosów.
Nagietek Lekarski
W ogrodach jest uprawiany i czasem dziczeje. Nagietek lekarski (Calendula offici-nalis L.) z rodziny astrowatych - złożonych (Asteraceae). Czasem nazywa się go: nogietek lekarski, nagietek ogrodowy, paznogietek, pazurki, miesięcznica, stulik lub paznogietka. Nagietek jest rośliną roczną, wyprostowaną, rozgałęzioną, dorastającą do 50 cm wysokości. Liście dolne są szerokołopatkowate, górne lancetowate lub podługowate. Pomarańczowe kwiaty są skupione w koszyczkach. Kwitnie od czerwca do jesieni.
ZASTOSOWANIE:
nalewka alkoholowa z ziela służy do okładów na trudno gojące się rany. Ma duże zastosowanie w kosmetyce. Napar z ziela wykazuje działanie ochronne przed różnymi truciznami. Napar z kwiatów, zastosowany zewnętrznie, przeciwdziała łuszczeniu się naskórka, przyspiesza gojenie się wszelkich ran. Wewnętrznie: działa rozkurczowo, ochronnie na błony śluzowe przewodu pokarmowego (przeciwzapalnie i przeciwwrzodowo), ułatwia pojawi-nie się miesiączek i zmniejsza ich bolesność. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Naparstnica Purpurowa
Na zrębach po buczynach i borach w reglu dolnym Sudetów Zachodnich rośnie czasem naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea L.) z rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae). Jest to roślina dwuletnia lub bylina o prosto wzniesionej łodydze, dorastającej do 1,5 m wysokości. Cała roślina jest pokryta krótkim kutnerem. Jajowate lub jajowato lancetowate liście są na brzegu ostro karbowane. Jasnopurpurowe kwiaty zdarzają się także białe zwisają w długich gronach. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Jest gatunkiem chronionym.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Nawłoć Pospolitaa
Na miejscach nasłonecznionych rośnie nawłoć pospolita z rodziny astrowatych-złożonych (Asteraceae). Nazywa się ją czasem prosia nawłoć pospolita, włoć, głowianka czerwona, złota rózga, złota dziewica złotnik, urasz lub polska mimoza. Jest rośliną wieloletnią, dorastającą do 1 m wysokości, czasem owłosioną, łodygę ma w górnej części rozgałęzioną. Liście odziomkowe są jajowate, tępe, piłkowane, środkowe ogonkowe, górne siedzące, lancetowate i ostro zakończone. Żółte kwiaty są zebrane w koszyczki, a te tworzą wiechokształtne grona. Kwitnie od lipca do września.
ZASTOSOWANIE:
odwar ze świeżych, kwitnących pędów ma zastosowanie w leczeniu kamicy nerkowej i stanów zapalnych pęcherza moczowego. Działa moczopędnie. Służy też do płukania jamy ustnej w schorzeniach zębów, dziąseł i gardła. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Nerecznica Samcza
W wilgotnych miejscach borów świerkowych rośnie nerecznica samcza z rodziny paprotkowatych (Polypodiaceae), nazywana czasem paprotnikiem samczym, paprocią samcza. Paprocią zwyczajną, dziadowskim korzeniem, leśną paprocią, narecznicą samczą lub paprotnikiem lekarskim. Jest to bylina o grubych, gęsto ulistnionych kłączach. Liczne, zwężające się ku nasadzie i zebrane w lejkowatą formę liście osiągają wysokość nawet ponad 1m. Żółtawy ogonek liściowy ma 4-30cm długości. Blaszka liściowa podługowata, stopniowo ku górze zwężająca się o głęboko pierzasto wcinanych odcinkach, robi wrażenie podwójnie pierzastej. Odcinki drugiego rzędu są karbowano-piłkowane, lecz nie zakończone szydlasto,co odróżnia ten gatunek od pokrewnych mu paproci. Ogonek liściowy i nerw główny są od dolnej strony pokryte rudymi łuskami. Na dolnej stronie liścia kupki zarodni są zebrane w dwa rzędy i pokryte nerkowatymi zawijkami stąd wzięła się nazwa nerecznica. Młode zarodnie mają kolor szaroniebieski, a dojrzałe rudy.
ZASTOSOWANIE:
odwar ze sproszkowanego kłącza działa jako środek przeczyszczający i przeciwtasiemcowy. Przy jego stosowaniu należy zachować dużą ostrożność może spowodować zatrucie! zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Nostrzyk Żółty
W miejscach ruderalnych, na przydrożach, nasypach kolejowych, a nawet na pastwiskach rośnie nostrzyk żółty (Melilotus officinalis (L.) Lam.) z rodziny bobowatych-motylkowatych (Fabaceae), nazywany czasem nostrzykiem lekarskim tatarską trawą lub barkuszem. Jest to roślina roczna lub dwuletnia o wzniesionym lub podnoszącym się pędzie, dorastająca do 1m wysokości. Liście są złożone z trzech podłużnie lancetowatych listków, na brzegach nieregularnie ząbkowanych. Żółte, pachnące kwiaty są zebrane w groniaste kwiatostany. Kwitnie od lipca do października.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela leczy nieżyty górnych dróg oddechowych. Zewnętrznie służy do okładów i w obrzękach..
Ogórecznik Lekarski
Rzadkim chwastem ogrodowym - czasem uprawianym z uwagi na zawartość nienasyconego kwasu gamma linolenowego w nasionach - jest ogórecznik lekarski (Borago officinalis L.) z rodziny szorstkolistnych (Boraginaceae), którego określa się też mianem ogórecznika zwyczajnego. Jest to roślina jednoroczna lub dwuletnia, o łodydze górą wiechowato rozgałęzionej, dorastającej do 60 cm wysokości. Cała roślina jest pokryta odstającymi, szorstkimi włoskami. Dolne liście są duże, owalne, a górne małe i obejmujące łodygę. Niebieskie kwiaty są zebrane w rozgałęzione kwiatostany. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa moczopędnie, napotnie, przeciwzapalnie, stosuje się go także w stanach wyczerpania nerwowego i nerwic. Może być też stosowany w zaburzeniach przemiany materii i początkowym okresie choroby reumatycznej oraz w niektórych schorzeniach skóry. Może być dodawany do kąpieli. Z liści sporządza się sałatki dietetyczne. Olej z nasion pobudza czynności organizmu i reguluje przemianę materii. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Olsza Czarna
Olsza czarna (Alnusglutinosa (L.) Gaertn.), nazywaną też olchą czarną lub olszyną. Należy do rodziny brzozowatych (Betulaceae). Jest to drzewo dorastające do 25 m wysokości o korze ciemnoszarej, pękającej w dolnej części pnia. Liście są tępe, względnie z wcięciami, z wierzchu lśniące, po stronie dolnej - matowe. Kwiaty żeńskie są osadzone na szypułkach i tworzą 3-5 gronowe twardniejące kwiatostany (tzw. szyszki). Owocem są orzeszki. Kwitnie w marcu i kwietniu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z szyszek owoców stosuje się w schorzeniach żołądkowych i biegunkach. Napar z kory młodych gałązek leczy nieżyty górnych dróg oddechowych, zaziębienia i kaszel. Okłady z posiekanych liści, moczonych w ciepłej wodzie, stosuje się na obrzęki oraz trudno gojące się rany. Napar z młodych liści lub pąków liściowych stosuje się do nacierania skóry głowy przy wypadaniu włosów, łupieżu i łojotoku. Odwar z młodych liści zmieszany z mąką ziemniaczaną (na gęstą papkę) stosuje się jako maseczki kosmetyczne (przeciwzmarszczkowe) do twarzy: ponieważ zwiększają napięcie skóry, poprawiają krążenie krwi, usuwają stany zapalne skóry twarzy. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Oman Wielki
Na zrębach lasów dębowych i w zaroślach, a szczególnie przy źródliskach, można spotkać oman wielki (Inula helenium L.), nazywany też dziewięćsił, dziewiosił, łoman, oman pospolity, oman prawy, śnieżyczka lub wielkie ziele, z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceae). Jest to bylina o wzniesionej, bruzdowanej, górą wełnistej łodydze, dorastającej do 1,5 m wysokości. Liście są podłużne, eliptyczne, karbowano-ząbkowane, zwężające się w ogonek liściowy obejmujący łodygę. Kwiaty są zebrane w duże koszyczki jednakowej barwy: od żółtej po pomarańczowo-czerwoną Kwitnie w sierpniu i wrześniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z korzeni stosuje się w dolegliwościach trawiennych i robaczycach. Odwar z korzeni służy do sporządzania kompresów w chorobie reumatycznej. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Orlica Pospolita
W runie boru mieszanego często występuje obficie orlica pospolita z rodziny paprotkowatych (Polypodiaceae). Bylina o czołgającym się kłączu jest zakończona dużym liściem dochodzącym do 2 m wysokości. Blaszka liściowa w zarysie trójkątna lub jajowato-trójkątna jest trzykrotnie pierzasta. Kupki zarodni tworzą się pod podwiniętym brzegiem odcinków liści. Zarodnikuje w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
okłady z suszonych liści są stosowane w reumatycznych zmianach stawów. Jest rośliną trującą której nie należy stosować do wewnątrz!. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Orzech Włoski
Z południowo-wschodniej Europy pochodzi zadomowiony u nas orzech włoski (Juglans regia L.) z rodziny orzechowatych (Juglandaceae), nazywany też orzechem królewskim. Jest to drzewo o jasnoszarej, głęboko spękanej korze, dorastające do 25m wysokości. Duże liście są nieparzystopierzaste. Kwiaty męskie są zebrane w długie, zwisające kwiatostany,a żeńskie siedzą po 1-2 w kątach liści. Owocem jest duży pestkowiec, zwany mylnie orzechem. Kwitnie w kwietniu lub maju.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści działa przeciwbiegunkowo, przeciwzapalnie, bakteriobójczo i jest stosowany w nieżytach żołądka i jelit, przewlekłych nieżytach górnych dróg oddechowych, powiązanych z uporczywym kaszlem, także przeciw robakom. Okłady z odwaru z liści stosuje się przy zapaleniu spojówek, a wewnętrznie w cukrzycy i wewnętrznych krwawieniach. Wyciąg alkoholowy z drobno krojonych, niedojrzałych, zielonych owoców działa zapierająco, przeciwzapalnie, bakteriobójczo, łagodzi silne bóle żołądka i wątroby. Ma zastosowanie w kosmetyce. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Oset Zwisły
Suche, nasłonecznione i ciepłe miejsca są odpowiednim siedliskiem dla ostu zwisłego (Carduus nutans L.) z rodziny astrowatych-złożonych (Asteraceae). Jest to roślina dwuletnia o wyprostowanej łodydze, dorastającej do 1m wysokości. Pierzastodzielne lub zatokowo klapowane liście są na brzegu zaostrzone w liczne kolce. Liście zbiegają wzdłuż łodygi, tworząc na niej wcinano kolczaste oskrzydlenia. Pomarańczowe kwiaty są zebrane w duże, grube, zwisające koszyczki. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
odwar z liści lub korzeni jest środkiem przeczyszczającym. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Ostrożeń
Nazywa się go czasem: oset warzywny, czarcie żebro, drapacz łąkowy lub chrabust. Jest to bylina o gałęzistej łodydze, dorastającej do 1,5m wysokości. Liście mają różny kształt: od jajowatych lub podługowato jajowatych, przez pierzastodzielne lub lirowato pierzastodzielne do klapowatych. Jasnożółte kwiaty pojawiają się od lipca do września.
ZASTOSOWANIE:
w postaci sałaty lub jako warzywo pobudza apetyt, używany w zaburzeniach trawienia. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Ostrożeń Polny
Bardzo groźnym chwastem polnym jest ostrożeń polny z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceai). Jest to bylina o silnie rozgałęzionej łodydze, dorastającej do 1,5m wysokości. Liście mają różną postać: są bądź niepodzielone, bądź w z większymi lub mniejszymi wcięciami. Fioletowe lub jasnopurpurowe kwiaty zebrane są w koszyczki. Kwitnie od czerwca do późnej jesieni. Ostrożeń polny rośnie też na przydrożach, łąkach, pastwiskach, przychaciach i w zaroślach.
ZASTOSOWANIE:
w medycynie ludowej jest stosowane mycie głowy w odwarze z ziela przy schorzeniach zatok nosowych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Ostróżeczka Polna
Chwastem zbóż, uprawianych na glebach wapiennych (lub innych żyznych jest ostróżeczka polna z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) nazywana czasem ostróżką polną, ostróżką zbożową, modrzeńcem lub sroczką. Jest to roślina roczna, dorastająca do 50 cm wysokości, o liściach wąskich, drobnych, trójdzielnych. Fioletowo-granatowe kwiaty są grzbieciste i mają nieco jaśniejszą ostrogę. Tworzą one rozpierzchły kwiatostan. Kwitnie od maja do późnej jesieni.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów obniża ciśnienie krwi. Z uwagi na toksyczność surowca, należy zachować dużą ostrożność przy jego stosowaniu. Ostróżeczka jest cenioną rośliną miododajną. Wyciąg alkoholowy z ziela działa trująco na wszy i gnidy. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Owies Zwyczajny
Rośliną uprawianą na ubogich glebach jest owies zwyczajny (Avma satwa L.) z rodziny wiechlinowatych-traw, nazywany też owsem siewnym, jest on jednoroczną rośliną jarą, dorastającą do 1m wysokości, o nagich i gładkich źdźbłach. Blaszki liściowe są szorstkie. Kwiaty zebrane są w duże, rozpierzchłe wiechy. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziarniaków lub słomy obniża ciśnienie krwi, działa przeciw cukrzycy. Odwar ze słomy dodany do kąpieli, działa wzmacniająco, łagodzi bóle reumatyczne. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Ożanka Nierównoząbkowa
Rzadkim elementem lasów dębowych, czasem brzegów lasów bukowych lub zrębów i to tylko w zachodniej części kraju jest ożanka nierównoząbkowa (Teucrium scorodoma L.) z rodziny jasnotowatych-wargowych (Lamiaceae). Jest ona byliną o gałęzistej, krótko owłosionej łodydze dorastającej do 60 cm wysokości. Jajowate lub jajowato podługowate liście są nierówno karbowane i pomarszczone. Białawożółte kwiaty stojące po jednym w kątach drobnych przysadek są zebrane w jednostronne, szczytowe nibygrona. Kwitnie od lipca do września. Gatunek ten należy do geograficznego elementu atlantyckiego i w związku z tym rośnie w zachodniej części kraju na stanowiskach naturalnych. Natomiast jego występowanie w pozostałej części kraju ma charakter wtórny. Uprawa w ogrodach lub "ucieczka" z takich miejsc obejmuje kilka podgatunków. Różnice między nimi sprowadzają się do: kształtu liści, sposobu ząbkowania, kształtu przysadek, barwy kwiatów i ułożenia korony w stosunku do kielicha.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela ma działanie wykrztuśne, rozkurczowe, wzmacniające i jest stosowany w schorzeniach żołądkowo-jelitowych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Ożanka Właściwa
Tylko w południowej części kraju można spotkać ożankę właściwą (Teucrium chamaedrys L.) z rodziny jasnotowatych-wargowych (Lamiaceae), zwaną też ożanką karbowaną. Jest krzewinką o licznych, u nasady zdrewniałych, podnoszących się łodygach, dorastających do 40 cm wysokości. Liście są jajowate, z wcięciami, karbowane, błyszczące. Jasnopurpurowe kwiaty w nibyokółkach tworzą szczytowe, pozorne grona. Kwitnie od lipca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela jest stosowany w bólach gośćcowych, podagrze (dnie), anemii spowodowanej ciążą lub zaburzeniami miesiączkowania. Zewnętrznie: do przemywania trudno gojących się i ropiejących ran.
Pałka Szerokolistna
Jest typowym przedstawicielem szuwarów. Nazywana bywa też ożypałką lub rogoża. Ta bylina o grubym, płożącym się kłączu, obłej, prostej łodydze, dorasta do 2,5m wysokości. Liście są bardzo długie, równowąskie. Kwiaty żeńskie tworzą grube, wałkowate kolby, które są początkowo brudnozielone, a następnie ciemnobrunatne. Kwiaty męskie tworzą również kwiatostan kolbowaty, który przylega bezpośrednio nad kolbą kwiatów żeńskich. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Gatunek ten ma kilka odmian różniących się budową kwiatostanów: proporcją wielkości kwiatostanów męskich do żeńskich, odległością między nimi, a czasem rozgałęzioną kolbą żeńskich kwiatów.
ZASTOSOWANIE:
spopielone na proszek pałki i liście są stosowane przy biegunkach. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Paprotka Zwyczajna
Runo boru chrobotkowego jest bardzo ubogie, rosną w nim zwykle pojedyncze rośliny. Należy do nich paprotka zwyczajna (Polypodium vulgare L.) z rodziny paprotkowatych (Polypodiaceae), nazywana też paprocią leśną, paprotką cygańską, lukrecją cygańską lub słodyczką. Jest to bylina o czołgających się, pokrytych brunatnymi łuskami kłączach. Zimozielone, długoogonkowe liście mają kształt podługowato lancetowaty, są pierzaste, ustawione w dwu szeregach na grzbiecie kłącza. Zarodnie są zebrane w dwa szeregi kupek po dolnych stronach odcinków liści. Zarodnikuje we wrześniu. Roślina jest pod częściową ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pasternak Zwyczajny
Na miedzach i przydrożach, rośnie pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa L.) z rodziny selerowatych-baldaszkowatych (Apiaceae). Jest to roślina dwuletnia o wrzecionowatym korzeniu i szeroko kanciastej, bruzdowanej łodydze, dorastającej do 1 m wysokości. Liście pierzastozłożone, o jajowatych odcinkach, na brzegu grubo ząbkowane, są wierzchem często owłosione. Żółte kwiaty są zebrane w złożone baldachy. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa moczopędnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Perz Właściwy
Jednym z bardziej uciążliwych chwastów pól uprawnych jest perz właściwy z rodziny wiechlinowatych traw, nazywany też białym perzem, psią paszą lub pyrnikiem. Jest to bylina dorastająca do 1,5 m wysokości i tworząca bardzo długie, podziemne, czołgające się rozłogi, które dochodzą czasem do głębokości 1,5m, Rośliny są żywozielone lub czasem sinawe. Pochwy liściowe są za młodu owłosione. Gęste kłosy mają zwykle około 10 cm długości. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
odwar z rozłogów stosuje się w schorzeniach wątroby, kamicy pęcherzyka żółciowego, zaparciach, cukrzycy, złej przemianie materii, żylakach odbytu (hemoroidach). Pobudza działanie nerek. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pieprzyca Gruzowa
Na gruzowiskach i rumowiskach, szczególnie suchych i gliniastych, rośnie pieprzyca gruzowa (Lepidium ruderale L.) z rodziny gorczycowatych-krzyżowych (Brassicaceae), nazywana czasem czarcią brodą. Jest ona rośliną jednoroczną o niemiłej woni, dorastającą do 30 cm wysokości. Łodyga jest gałęzista, liście dolne pierzastosieczne, a górne równowąskie. Niepozorne, małe kwiaty składają się tylko z nagich działek kielicha. Kwitnie od maja do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela ma zastosowanie w przeziębieniach. Suszone ziele służy do tępienia insektów (pchły, pluskwy). zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pieprzyca Siewna
Pieprzyca siewna (Lepidium sathutn L.) z rodziny goryczkowatych-krzyżowych (Brassicaceae) jest wyprostowaną, w górze rozgałęzioną rośliną jednoroczną, dorastającą do 60 cm wysokości. Liście ma różne na poszczególnych wysokościach: dolne - pierzastodzielne, środkowe - trójdzielne, a górne nie podzielone. Drobne, białe kwiaty są zebrane w szczytowe, groniaste kwiatostany. Kwitnie w czerwcu i lipcu.
ZASTOSOWANIE:
ziele zjadane w postaci sałatki (z przyprawami: sól, pieprz, cebula, majonez, sok cytrynowy) pobudza przemianę materii, wydzielanie soku żołądkowego, działa moczo- i żółciopędnie oraz krwiotwórczo. Nadaje się do sałatek wiosennych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pierwiosnka Lekarska
Na wiosnę (w marcu i kwietniu) zakwita na łąkach pierwiosnka lekarska(Primula offkinalis (L.) HilL, syn.: Primula veris L.) z rodziny pierwiosnkowatych nazywana też pierwiosnkiem lekarskim lub pierwiosnka wiosenna. Na łąkach górskich zastępuje ją pierwiosnka wyniosła, zwana czasem kluczykami. Oba gatunki są pod prawną ochroną. Są to byliny, których łodygi kwiatostanowe osiągają wysokość 40 cm. Liście mają kształt jajowaty lub podłużnie jajowaty i są od spodu - podobnie jak i łodygi - kutnerowate. Różnice miedzy tymi gatunkami polegają na tym, że pierwsza ma kwiaty złocistożółte z pięcioma pomarańczowymi plamkami w gardzieli, a druga ma kwiaty siarkowożółte z pomarańczowym pierścieniem w gardzieli. Kwiaty obu gatunków są zebrane w kwiatostany baldaszkowe.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pietruszka Zwyczajna
Powszechnie znaną rośliną ogrodową jest pietruszka zwyczajna (Petroselinum sathmin Hoffm.), należąca do rodziny selerowatych - baldaszkowatych (Apiaceae). Nosi też nazwy: pietruszka domowa, pietruszka siewna, pietruziele lub piotruziele. Jest ona dwu- lub wieloletnia, o nagiej, górą rozgałęzionej łodydze, dorastającej do 1 m wysokości. Ciemnozielone, połyskujące liście są dwu- lub trzykrotnie pierzaste. Drobne, żółtozielone kwiaty pojawiają się dopiero w drugim roku i są zebrane w baldachy złożone. Kwitnie w czerwcu i lipcu.
ZASTOSOWANIE:
napar z korzeni lub liści działa moczopędnie i jest stosowany w stanach zapalnych pęcherza moczowego; dezynfekuje przewód pokarmowy i likwiduje wzdęcia. Napar z owoców działa rozkurczowo. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pięciornik Gęsi
Na miejscach ruderalnych, szczególnie słonecznych, ale także na pastwiskach, brzegach stawów i rowów można spotkać pięciornik gęsi (Potentilla anserina L.) z rodziny różowatych (Rosaceae). Określa się go też jako pięciornik pospolity, pięćperst gęsi, pięćperst pospolity, srebrnik pospolity, gęsie ziele, gęsia trawa, gęsiówka, dziewicze ziele, kurze ziele lub drabinki. Jest to bylina o płożących się pędach i grubych kłączach oraz licznych naziemnych rozłogach. W ich węzłach tworzą się rozety pierzastodzielnych liści i pojedyncze, złocistożółte kwiaty. Kwitnie od maja do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela stosuje się przy bólach żołądka, zaparciach. Okłady ze zmiażdżonych liści na żylaki goleni. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pięciornik Kurze Ziele
Na podobnych siedliskach rośnie też pięciornik kurze ziele z rodziny różowatych (Rosaceae).Bywa też nazywany: pięciornik czteropiątkowy, pięciornik leśny, pięciornik kurzyślad, pięćperst drzewianka, srebrnik, drzewianka, dąbrówka, kurzyślad, kurze ziele,dziewiczy korzeń, panieński korzeń lub pępawa. Jest byliną o wyprostowanej,rozgałęzionej łodydze, dorastającej do 40 cm wysokości. Liście trójlistkowe z głębokimi wcięciami, wraz z dużymi przylistkami przypominają kształtem kurzą stopę, stąd wzięła się nazwa. Drobne, żółte kwiaty mają najczęściej tylko cztery płatki korony. Kwitnie od maja do września.
ZASTOSOWANIE:
odwar z kłącza działa ściągająco, przeciwzapalnie i odkażająco. Służy do płukania gardła i jamy ustnej w krwawieniu dziąseł. Jest stosowany w biegunkach, nieżytach przewodu pokarmowego. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pięciornik Rozłogowy
(Potentilla reptans L.) z rodziny różowatych (Rosario.) rośnie szczególnie na pastwiskach a także na zrębach leśnych. Bylina o grubym, słabo rozgałęzionym kłączu jest zakończona rozetą pięcio- czasem trzylistkowych liści. Łodyga dorasta do 1m długości. Żółte kwiaty stoją pojedynczo na długich szypułkach, na wierzchołkach obficie ulistnionych łodyg. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z kłączy stosuje się przeciw krwotokom, w stanach zapalnych jelit, do płukania jamy ustnej w zapaleniu dziąseł, działa przeciwbiegunkowo. Podobne działanie wykazuje tez nalewka alkoholowa kłączy, sproszkowane kłącze działa przeciw biegunkom i krwawieniom jelitowym.. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pigwa Pospolita
Z Azji pochodzi hodowana w ogrodach pigwa pospolita (Cydonia vulgaris Pers) z rodziny różowatych (Rosaceae), nazywana czasem gruszą pigwą. Jest to krzew lub małe drzewko, dorastające d 3m wysokości. Młode pędy są pokryte kutnerowatymi włoskami. Krótkoogonkowe liście o kształcie jajowatym lub jajowato eliptycznym, są z wierzchu ciemnozielone, a spodem filcowate. Białe lub jasnoróżowe kwiaty stoją pojedynczo na szczytach szypułek. Kwitnie w maju.
ZASTOSOWANIE:
przetwory z owoców są źródłem witaminy C i działają przeciwkrwotocznie oraz przeciw bólom gardła i żołądka. Mogą zastępować cytrynę. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Piwonia Lekarska
Piwonia lekarska (Paeonia officinalis L.) z rodziny jaskrowatych (Rammculaceae), nazywana czasem piwonią chińską lub piwonką, jest bardziej znana jako roślina ozdobna niż lecznicza i jako taka hodowana w ogrodach. Jej ojczyzną jest Europa Południowa, Azja Mniejsza i Armenia. Jest ona byliną o licznych, rozgałęzionych pędach. Dorasta do 1m wysokości. Liście są podwójnie trójdzielne, połyskujące. Duże kwiaty, o całej gamie barw: od białej przez wszystkie odcienie różu do czerwonej, stoją pojedynczo na szczytach łodyg lub rozgałęzień. Kwitnie w maju i czerwcu. Korzeń jest podzielony na bulwkowate segmenty .Piwonia lekarska występuje także na naturalnych stanowiskach w południowej części Alp, gdzie rośnie w towarzystwie innych wapieniolubnych roślin śródziemnomorskich.
ZASTOSOWANIE:
odwar z korzeni zmniejsza napięcia mięśni gładkich, poprawia perystaltykę jelit, działa uspakajająco. Napar z kwiatów działa przeciw kokluszowi i kamicy nerkowej. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Płucnica Islandzka
Płucnica islandzka, jest to porost naziemny o piesze krzaczkowatej. Dorasta do 10cm wysokości. Sztywne, płaskie łatki są na brzegu orzęsione, mają barwę brunatnooliwkową, a od spodu są jaśniejsze i mają białe plamki. Gatunek jest pod częściową ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Podagrycznik Pospolity
Inne nazwy to: gier, kozia stopa, kozia stopka, śnitka lub giersz. Ta bylina o czołgających się kłączach i łodygach dorastających do 60 cm wysokości jest uciążliwym chwastem ogrodów,. Białe kwiaty są zebrane w baldachy o 12-13 szypułkach. Kwitnie w czerwcu i lipcu, ale rozprzestrzenia się głównie za pomocą kłączy.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela jest stosowany w bólach nerek, złej przemianie materii, podagrze i schorzeniach reumatycznych. Przeciw tym ostatnim schorzeniom można stosować okłady ze świeżych liści. Podagrycznik wchodzi w skład sałatek wiosennych używanych we Francji, na Litwie i Białorusi w celu uzupełnienia niedoborów witaminowych na przedwiośniu. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Podbiał Pospolity
Rośnie na rumowiskach, ale także na podmokłych łąkach i w zaroślach. Inne jego nazwy to: podbiał zwyczajny, korzeniec, boże liczko, końskie kopyto, ośla stopa, kaczeniec, kaczyniec, grzybień i białodrzew. Jest to bylina wytwarzająca pędy kwiatowe wczesną wiosną, przed pojawieniem się liści. Zakwit podbiału jest uważany przez niektórych za początek przedwiośnia. Pędy kwiatowe dorastają do 20cm wysokości i są pokryte łuskami. Liście są duże, okrągławo sercowate, o nierówno ząbkowanym brzegu. Złocisto-żółte kwiaty są zebrane w szczytowe koszyczki.
ZASTOSOWANIE:
sok z liści lub napar z nich jest stosowany w kaszlu i nieżytach górnych dróg oddechowych. Zewnętrznie służy jako lek przeciwzapalny, przeciwobrzękowy, przeciwbólowy. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pokrzyk Wilcza-Jagoda
Na zrębach i wykrociskach w lasach dębowo-bukowych, na żyznych siedliskach w południowej części kraju rośnie pokrzyk wilcza-jagoda (Atropa belladonna L.) z rodziny psiankowatych (Solanaceae), nazywany czasem wilczą ugodą lub belladonną. Bylina o prosto wzniesionej i rozgałęzionej łodydze, dorasta do 2m wysokości. Cała roślina jest krótko gruczołowato omszona. Dość duże, jajowate liście są na szczycie zaostrzone. Brunatnofioletowe kwiaty są wewnątrz brudnożółtawe z ciemnym żyłkowaniem i stoją zwykle po jednym w kątach liści. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Jest rośliną prawnie chronioną i silnie trującą.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pokrzywa Lekarska
Pokrzywa zwyczajna z rodziny pokrzywowatych która nazywa się też pokrzywą dwupienną, pokrzywą wielką. Jest to bylina o czterokanciastej łodydze, dorastającej do 1m wysokości. Jajowate liście mają sercowatą nasadę i brzeg grubo ząbkowany. Rozdzielnopłciowe kwiaty tworzą długie, zwisające kwiatostany. Kwitnie od czerwca do późnej jesieni. Gatunek bardzo zmienny, m.in. istnieją odmiany, u których nie występują włoski parzące.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści stosuje się w ostrych i przewlekłych nieżytach górnych dróg oddechowych, nowotworach (medycyna ludowa), obfitych miesiączkach, przeciw którym można też stosować świeży sok z liści. Sok z ziela powoduje rozkład substancji tłuszczowych w organizmie i może być stosowany w kuracjach odchudzających. Napar z ziela jest moczopędny, uśmierza bóle reumatyczne, gośćcowe i zapalenia nerwu kulszowego (ischias), również odchudza. Odwar z liści działa przeciwkrwotocznie, odwar z korzenia przeciw schorzeniom prostaty. Nalewka alkoholowa z liści służy do nacierania głowy przeciw łupieżowi. Nalewki z rozłogów używa się do wcierania w skórę głowy, co ma powodować porost włosów. Wyciąg alkoholowy służy do smarowania wszelkich wyprysków i wysypek skórnych, również do nacierania przy bólach reumatycznych. Sok z ziela zwiększa odporność organizmu zapobiega przeziębieniom, zapadalności na grypę. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pokrzywa Żegawka
Na żyznych glebach często pojawia się jako chwast pokrzywa żegawka (Urtica urens L.) z rodziny pokrzywowatych (Urticaceae). Jest rośliną jednoroczną o czterokanciastej łodydze, dorastającej do 50 cm wysokości. Jajowato romboidalne liście są ostro ząbkowane i mają długie ogonki. Niepozorne, zielone kwiaty są rozdzielnopłciowe i tworzą kwiatostany. Kwitnie od maja do października.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa moczopędnie, łagodnie przeczyszczająco, przeciwbólowo, przeciwreumatycznie. Jest stosowany w schorzeniach żołądka, jelit, pęcherzyka żółciowego i trzustki. Działa mlekopędnie, a także hamująco na przerost gruczołu krokowego. Kąpiele z dodatkiem naparu z ziela leczą schorzenia skóry. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Połonicznik Nagi
Na murawach piaskowych rośnie w rozproszonych kępach połonicznik nagi (Herniaria glabra L.), zwany też połonicznikiem gładkim, ptasim mydłem lub wronim mydłem, z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Jest to płożąca się, naga roślina jednoroczna, czasem dwuletnia osiągająca długość około 15cm. Drobne, podługowate lub eliptyczne liście są ustawione naprzeciwlegle. Drobniutkie, żółtawo zielone kwiaty są zebrane w zbite kłębiki kwiatostanowe. Kwitnie od czerwca do października. Połonicznik nagi bywał czasem w dawnych latach uprawiany. Gatunek występuje w kilku odmianach, różniących się owłosieniem, np. jedna z odmian jest obficie owłosiona.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela działa moczopędnie, leczy stany zapalne pęcherza moczowego, zapobiega tworzeniu się kamieni nerkowych i schorzeniom woreczka żółciowego. W tym samym celu można też stosować świeży sok z ziela. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pomocnik Baldaszkowy
Pomocnik baldaszkowy (Chimaphila umbellata (L.) Nutt.) z rodziny gruszyczkowatych (Pirolaceae)jest byliną krótko, gruczołowato owłosiona, dorastająca do 15cm wysokości. Liście podłużnie jajowate lub lancetowate są skórzaste i zimozielone. Nieliczne różowawe, małe kwiaty są zebrane w szczytowe baldachogrona. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Omawiany rodzaj obejmuje 4 gatunki, z których pomocnik japoński (Chimaphila japonka) pochodzi z Azji Wschodniej i jest stosowany w ludowej medycynie dalekowschodniej.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Popłoch Pospolity
Miejsca ruderalne oraz przydroża są stanowiskami popłochu pospolitego (Onopordon acanthium L.) z rodziny astrowatych-złożonych Asteraceae). Popłoch jest rośliną jednoroczną, dorastającą do 2m wysokości. Łodyga jest szeroko kolczasto oskrzydlona dzięki zbiegającym wzdłuż niej ogonkom liściowym. Liście mają kształt eliptyczny dolne są szersze, wyższe węższe i są kolczasto ząbkowane. Jasnopurpurowe kwiaty tworzą duże (do 5cm) koszyczki z odstającymi kolcami na okrywach. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
napar ze świeżych liści stosuje się do picia w stanach zapalnych pęcherza moczowego. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Portulaka Pospolita
Na wilgotnych glebach jako rzadki chwast występuje portulaka pospolita (Portulaca oleracea L.) z rodziny portulakowatych (Portulacaceae). Jest jednoroczną rośliną o płożącej się, mięsistej łodydze, dorastającej do 30cm długości. Klinowato lancetowate liście, na szczycie zaostrzone, są ustawione na łodydze naprzeciwległe. Żółte kwiaty są ustawione po 1-3 w pachwinach liści. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
liście zjadane jako sałatka z przyprawami lub dodane do mizerii albo pomidorów działają moczopędnie i wzmacniająco na organizm, pobudzają apetyt, wzmagając wydzielanie soków żołądkowych. Stosowane są w leczeniu wad wzroku. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Porzeczka Czarna
W podszyciu olsów spotyka się czasem porzeczkę czarną (Ribes nigrum L.) z rodziny skalnicowatych (Saxtfragaceae), którą nazywamy też: bździuch, jagoda czarna, pankracina, pękatka, smarglena, smrodyńki, smrodynia, smargliny, smorodzina, smorodzinki, smrodzina lub świętojanki. Jest to krzew o niemiłej woni, wyrastający do 2m wysokości. Młode pędy i nerwy od spodu liści są owłosione. Liście są duże, 3-5 klapowe, z nasadą uciętą lub sercowatą. Niepozorne, czerwonawe kwiaty są zebrane w wielokwiatowe groniaste kwiatostany. Kwitnie w kwietniu.
ZASTOSOWANIE:
W podszyciu olsów spotyka się czasem porzeczkę czarną (Ribes nigrum L.) z rodziny skalnicowatych (Saxtfragaceae), którą nazywamy też: bździuch, jagoda czarna, pankracina, pękatka, smarglena, smrodyńki, smrodynia, smargliny, smorodzina, smorodzinki, smrodzina lub świętojanki. Jest to krzew o niemiłej woni, wyrastający do 2m wysokości. Młode pędy i nerwy od spodu liści są owłosione. Liście są duże, 3-5 klapowe, z nasadą uciętą lub sercowatą. Niepozorne, czerwonawe kwiaty są zebrane w wielokwiatowe groniaste kwiatostany. Kwitnie w kwietniu. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Posłonek Pospolity
Wśród muraw kserotermicznych rośnie posłonek pospolity z rodziny posłonkowatych (Cistaceae). Jest to bylina o podnoszących się gałązkach, dorastająca do 50cm wysokości. Liście są jajowato eliptyczne, od spodu silnie owłosione, stojące naprzeciwległymi parami. Szypułki pojedynczych, żółtych kwiatów odginają się po przekwitnieniu ku dołowi. Kwitnie od maja do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
w medycynie ludowej napar z korzeni był stosowany dawniej przy padaczce. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Powój Polny
Na polach wśród zbóż i roślin okopowych, a także w ogrodach, i na przydrożach, miedzach, suchych wzgórzach rośnie powój polny (Convolvulus arvensis L) z rodziny powojowatych (Convolvulaceae). Jest byliną o pełzających, gałęzistych kłączach, dorastających do 1m długości. Jajowato podługowate lub równowąskie liście mają nasadę strzałkowa te duże, białe lub różowe, wonne kwiaty wyrastają po 1,2 z kątów liści. Korona kwiatów jest lejkowata, na brzegu falista. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela reguluje pracę jelit, działa silnie przeczyszczająco. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Poziewnik Pstry
O ile poziewnik szorstki jest pospolitym chwastem, to znacznie rzadziej spotyka się na wilgotnych, lepszych glebach poziewnika pstrego (GaUopsis speci sa MilL) z tej samej rodziny, noszącego nazwę koziopsik żółtawy. Jest to roślina jednoroczna, dorastająca do 120cm wysokości. Łodygę ma zgrubiałą pod węzłami i w tych miejscach wyrastają szczeciniaste włosy. Liście są jajowate lub jajowato lancetowate o brzegu z zaostrzonymi lub tępymi ząbkami. Kwiaty mają barwę bladożółtą, a klapa środkowa wargi dolnej jest zwykle purpurowo-fioletowa. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
w medycynie ludowej stosowano odwar z ziela w chorobach płuc, nawet w gruźlicy. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Poziewnik Szorstki
Pospolitym chwastem polnym i ogrodowym jest poziewnik szorstki (Galcopńs tetrahit L.) lub poziewnik polny (Galeopsis ladanum L.) z rodziny jasnotowatych-wargowych (Lamiaceae). Jest rośliną jednoroczną o gałęzistej łodydze, dorastającej do 1m wysokości. Jajowate liście są zaostrzone, na brzegu karbowano-piłkowane i tworzą węzły na łodydze. Pod tymi węzłami powstają zgrubienia z kłującymi szczecinkami. Purpurowe kwiaty mają budowę wyraźnie dwuwargową. Kwitnie od czerwca do października.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela ma działanie przeciwzapalne, moczopędne, uzupełniające niedobór składników mineralnych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Poziomka Pospolita
Na podobnych stanowiskach jak malina rośnie poziomka pospolita z rodziny różowatych (Rosaceae), nazywana tez poziomką zwyczajną, poziomką jadalną, czerwoną jagodą lub poziomkami. Jest to bylina o łodydze dorastającej do 40cm wysokości, okrytej u nasady brunatnymi szczątkami starych liści, tworzy długie pędy odroślowe. Liście są trójlistkowe, na brzegu piłkowane, a spodem jedwabisto owłosione. Białe kwiaty pojawiają się w maju i czerwcu, a czasem ponownie na jesieni.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela lub owoców zapobiega miażdżycy. Pomocniczo w nadciśnieniu, zapobiega uszkodzeniu naczyń krwionośnych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Prawoślaz Lekarski
Prawoślaz lekarski (Althaea offieinalis L.) z rodziny ślazowatych (Mahaceae), nazywany też prawoślazem ogrodowym, ślazem wysokim lub ślazem lekarskim można czasem spotkać na solniskach śródlądowych, czasem w rowach. Jest to bylina o wzniesionej łodydze, dorastającej do 1,5m wysokości. Jajowate liście są klapowane: dolne 5 -, a wyższe 3-klapowe, na brzegu karbowane. Łodygę i liście pokrywa szare owłosienie. Ma duże do 5cm średnicy białoróżowe kwiaty. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z pączków kwiatowych, z liści lub odwar z korzenia stosuje się w nieżytach górnych dróg oddechowych, chrypki, kaszlu i stanach zapalnych jamy ustnej i gardła. Odwar z kwiatów stosuje się do okładów przy zapaleniu spojówek, na rany i wrzody. Kwiaty gotowane w mleku działają napotnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Prawoślaz Ogrodowy
Prawoślaz ogrodowy ma tez inne nazwy: ślaz ogrodowy, ślaz różowy, babia róża, malwa lub topolówka różowa. Jest to roślina jednoroczna lub dwuletnia, dorastająca do 1m wysokością o łodydze wyprostowanej i szorstko owłosionej. Liście są 3-5 klapowe, brzegiem karbowane. Duże kwiaty o różnych barwach rosną pojedynczo w kątach liści. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Szczególnie ceniona jest odmiana o niemal czarnych kwiatach.
ZASTOSOWANIE:
napar z nierozwiniętych kwiatów lub korzeni reguluje menstruację. Napar z kwiatów służy do okładów w schorzeniach oczu. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Przegorzan Kulisty
Na rumowiskach, stokach stromych wzgórz południowej Polski rośnie przegorzan kulisty (Echinops sphaerocephalus L.) z rodziny astrowatych-złożonych (Asteraceae), nazywany czasem mordownikiem. Jest to bylina o grubej, prosto wzniesionej łodydze, dorastającej do 1,5m wysokości. Cały pęd jest pokryty gęsto wełnistym, białym, kutnerowatym owłosieniem. Liście są przerywano pierzastodzielne i zaostrzone w silne, ostre kolce. Białawe kwiaty z ciemnoniebieskimi pylnikami są zebrane w duże, główkowate kwiatostany. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z nasion poprawia samopoczucie, łagodzi stany depresyjne, podnosi ciśnienie krwi. Napar z ziela bywa używany do kąpieli w schorzeniach reumatycznych. Nalewka alkoholowa z ziela do nacierania stawów w bólach reumatycznych.. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Przelot Pospolity
Przykładem rośliny rosnącej na murawie może być przelot pospolity, nazywany też wełnica lub żołwie ziele. Jest to bylina dorastająca do 60cm wysokości. Liście odziomkowe są pojedyncze lub o 1-4 parach listków bocznych i dużym listku szczytowym. Kwiaty na pędach łodygowych, występujące w zbitych główkach, są żółte w lub rzadziej purpurowe. Kwitnie od maja do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
Odwar z ziela lub kwiatostanów służy do przemywania ran i płukania ust przy próchnicy zębów. Pity poprawia przemianę materii. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Przestęp Dwupienny
Krzewy w grądach są często oplątane pędami przestępu dwupiennego z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae), nazywanego też przestępem czerwono-jagodowym. Pnąca bylina dorasta do 4m długości, liście ma 5-klapowe, z obu stron szorstkie, brzegiem ząbkowane, a u nasady sercowate z głębokim wcięciem. Wąsy czepne są cienkie i pojedyncze. Kwiaty rozdzielnopłciowe: męskie zebrane są w długoszypułkowe baldachokształtne wiechy, a żeńskie krótkoszypułkowe. Kwitnie w czerwcu i lipcu.
ZASTOSOWANIE:
nalewka alkoholowa z ziela działa przeciw reumatyzmowi. Syrop z korzeni stanowi silnie działający środek przeczyszczający, stąd jego zastosowanie tylko w homeopatii. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Przetacznik Bobowniczek
Przetacznika bobowniczka (yeronica beccabunga L.) z rodziny trędownikowatych (Scrophularia-ceae) można spotkać wśród borów sosnowych. Inne jego nazwy to: przetacznik bobownik, potocznik bobownik, bobownik, bobowniczek, bobowe ziele lub koziparsk. Jest to bylina o obłej, nagiej łodydze, dorastającej do 50 cm wysokości. Jajowate lub szeroko eliptyczne liście, stojące naprzeciwległe, są lśniące, całobrzegie lub płytko piłkowane, na szczycie tępe. Małe, błękitne kwiaty są zebrane w luźne, groniaste kwiatostany, wyrastające z pachwin liści. Kwitnie od maja do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela był stosowany w medycynie ludowej przeciw astmie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Przetacznik Lekarski
Na drogach i ścieżkach wśród borów sosnowych spotykamy przetacznika lekarskiego (Veronica officinalis L.)z rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae), nazywanego też potocznikiem, przetacznikiem leśnym lub urocznikiem. Jest to bylina o pełzających i zakorzeniających się pędach, dorastających do 20cm długości, gęsto owłosionych. Liście są odwrotnie jajowate lub eliptyczne, karbowane, ku nasadzie zwężające się w bardzo krótki ogonek. Bladoniebieskie kwiaty mają płatki żyłkowane w kolorze lila, zebrane są w prosto wzniesione kwiatostany groniaste. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Gatunek ten można spotkać także w borach mieszanych.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela jest stosowany w nieżytach górnych dróg oddechowych i duszności oraz biegunce. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Przylaszczka Pospolita
Przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis Gars., syn.: Hepatica triloba Gilib.) z rodziny jaskrowatych (Ranunculceae) zajmuje dobrze nasłonecznione miejsca w buczynach. Jest ona byliną dorastającą do 20cm wysokości. Liście są 3-klapowe o sercowatej nasadzie, a klapy jajowate. Niebieskie kwiaty, czasem białawe, są otulone trójlistkową okrywą podobną do działek kielicha. Kwitnie od marca do maja.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści działa moczopędnie, żółciopędnie i wykrztuśnie. Wyciąg alkoholowy z liści jest stosowany przeciw bronchitowi i zapaleniu oskrzeli. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Przymiotno Kanadyjskie
Rośnie na siedliskach ruderalnych. Jest rośliną z rodziny astrowatych-złożonych (Asteraceae), nazywane też bywa przymiotłem kanadyjskim, przymiotnikiem lub starym zielem, a czasem nawet starym krzewem. Jest rośliną jednoroczną, czasem dwuletnią o wzniesionej, szorstkiej, górą rozgałęzionej łodydze, dorastającej do 1m wysokości. Równowąsko lancetowate liście z obu końców zwężają się, a dolne liście mają brzegi odlegle ząbkowane. Kwiaty są zebrane w drobne (3-5mm) koszyczki, gęsto skupione na szczytach pędów. Kwitnie od czerwca do października. Przymiotno kanadyjskie pochodzi z Ameryki Północnej. Zostało sprowadzone do ogrodu botanicznego we Francji w XVII w i stamtąd rozprzestrzeniło się po całej Europie.
ZASTOSOWANIE:
odwar z liści działa moczopędnie, przeciwalergicznie i przeciwkrwotocznie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Przytulia Czepna
Przytulia czepna (Galium aparine L.) z rodziny marzanowatych (Rubiaceai), zwana jest czasem przytulią ostrzycą, lepczycą lub ostrzycą. Roślina roczna, czasem dwuletnia o łodydze czworo kanciastej, rozgałęzionej lub wspinającej się, dorasta do 1,5m długości. Cała roślina jest pokryta silnie haczykowatymi szczecinami. Klinowato lancetowate liście są zebrane po 6-8 w okółki, tworzą zgrubiałe węzły, pokryte sztywnymi włosami. Drobne, białe lub zielonawobiałe kwiaty wyrastają z kątów liści. Kwitnie od maja do października.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa odwadniająco, moczopędnie i antyseptycznie w kamicy nerkowej. Pije się go przy wszelkich wypryskach i owrzodzeniach. Służy tez do przemywania ran i owrzodzeń skory. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Przytulia Właściwa
Na miejscach nieco podsuszonych można spotkać przytulię właściwą z rodziny marzanowatych (Rubiaceae), nazywaną też przytulią żółtą. Jest to bylina z kłączami zaopatrzonymi w rozłogi. Łodyga osiąga wysokość 1m i nie jest jak inne gatunki tego rodzaju szorstka i czepliwa. Liście są wąskie, do 3 cm długie, z wierzchu ciemnozielone, a spodem blade i często omszone. Są one zestawione po 5-12 w okółkach. Żółte, drobne kwiaty tworzą kwiatostany na szczycie łodygi. Kwitnie od lipca do września.
ZASTOSOWANIE:
sok wyciśnięty z ziela działa moczopędnie, tamuje krew, poprawia przemianę materii. Odwar z ziela lub proszek z suszonej i pokruszonej przytulił wdychany przez nos tamuje krwawienie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Przywrotnik Pasterski
Na górskich łąkach, choć czasem także na niżu i na pastwiskach, można spotkać przywrotnika pasterskiego. Inne nazwy tej rośliny to: przywrotnik pospolity, fartuszki, gęsie łapki, lwia łapa, nawrocznik. Jest to bylina o wyprostowanym i rozgałęzionym pędzie, dorastającym do 40 cm wysokości. Liście okrągławo nerkowate są z obu stron gęsto owłosione. Drobne, zielone kwiaty tworzą luźne kwiatostany Kwitnie od maja do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela ma właściwości ściągające, przeciwkrwotoczne. Działa korzystnie w okresie klimakterium. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Psianka Słodkogórz
Psianka słodkogórz (Solanum duUmnara L.)z rodziny psiankowatych (SoUnaceae), nazywana tez psianką czerwoną, psiankami słodkogorzkimi, myszeniec lub rzemienie, to półkrzew z zdrewniałym pędem głównym i o zielonych pędach bocznych leżących na ziemi lub pnących się. Dorastają one do 2m długości. Liście są sercowato jajowato, zaostrzone, i z 1-2 łatkami u nasady. Fioletowe lub czasem biało kwiaty są zebrane w szczytowe lub boczne podbaldaszki. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
odwar z pociętych łodyg działa żółciopędnie. Ma zastosowanie w bronchitach i kokluszu u dzieci. Czasem jest stosowany w robaczycach. Odwaru z ziela używano do okładów w schorzeniach reumatycznych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Pszoniak Drobnokwiatowy
Pszoniak drobnokwiatowy (Erysi Muttt cbtiftiiithoiacs L.) z rodziny gorczycowatych krzyżowych. Jest rośliną jednoroczną, o pojedynczej lub w górze słabo rozgałęzionej łodydze, dorastającej do 40 cm wysokości. Podłużnie lancetowate liście są odlegle ząbkowane. Drobne, żółte kwiaty są zebrane w szczytowe grona. Kwitnie od maja do września.
ZASTOSOWANIE:
nalewka alkoholowa z ziela ma działanie w wzmacniające pracę serca. Nasiona zawierają około 42% tłuszczu. Uwaga: roślina trująca!. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Purchawka Wielka
Wilgotne, żyzne pastwiska w południowo-wschodniej części kraju są siedliskiem, w którym rośnie purchawka wielka z rodziny purchawkowatych (Lycoperda-ceae). Wytwarza ona duże, kuliste owocniki o często popękanej powierzchni, barwy białawej. Starsze owocniki stopniowo brunatnieją. Wnętrze owocników jest całkowicie wypełnione zarodnikami, początkowo jasnej barwy, a w starszym okresie brunatnej.
ZASTOSOWANIE:
w ludowej medycynie zarodniki były stosowane do tamowania krwotoków.
Rabarbar Lekarski
Do znanych roślin ogrodowych, uprawianych przez doświadczonych plantatorów należy rabarbar lekarski (Rhtum officinale Bail.) z rodziny rdestowatych (Polygonaetat), nazywany czasem rzewieniem lekarskim lub rambarbarem. Jest to bylina o grubym kłączu, której łodyga dorasta do 3m wysokości. Bardzo duże liście, których średnica może osiągnąć 90cm, są 3-7-płatowe. Zielonkawe, drobne i liczne kwiaty są zebrane w wiechowaty, duży kwiatostan. Kwitnie w czerwcu. Często są uprawiane: rabarbar ogrodowy, zwany też zwyczajnym (Rheum rhaponticum L.) i rabarbar kędzierzawy (Rheum undulatum L.). Ich ogonki liściowe służą zwłaszcza na wiosnę do celów kulinarnych.
ZASTOSOWANIE:
Do znanych roślin ogrodowych, uprawianych przez doświadczonych plantatorów należy rabarbar lekarski (Rhtum officinale Bail.) z rodziny rdestowatych (Polygonaetat), nazywany czasem rzewieniem lekarskim lub rambarbarem. Jest to bylina o grubym kłączu, której łodyga dorasta do 3m wysokości. Bardzo duże liście, których średnica może osiągnąć 90cm, są 3-7-płatowe. Zielonkawe, drobne i liczne kwiaty są zebrane w wiechowaty, duży kwiatostan. Kwitnie w czerwcu. Często są uprawiane: rabarbar ogrodowy, zwany też zwyczajnym (Rheum rhaponticum L.) i rabarbar kędzierzawy (Rheum undulatum L.). Ich ogonki liściowe służą zwłaszcza na wiosnę do celów kulinarnych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rdest Ostrogorzki
Nazywany jest inaczej pieprzem polnym lub pieprzem wodnym. Jest to roślina jednoroczna o łodydze wyprostowanej, dorastającej do 60cm wysokości. Lancetowate liście oddzielają się od pochew (gatek) w dolnej ich części. Są one na szczycie zaostrzone i na brzegu nieco orzęsione. Drobne, zielone kwiaty czasem czerwonawe są zebrane w kwiatostany, w dolnej części ulistnione, a górą zaopatrzone w pochwiaste podsadki. Kwitnie od lipca do października.
ZASTOSOWANIE:
nalewka alkoholowa z ziela działa uszczelniająco na naczynia krwionośne i przeciwkrwotocznie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rdest Ptasi
Jest przedstawicielem zbiorowisk dywanowych z rodziny rdestowatych (Polygonaceae). Inne jego nazwy to: wróble języczki, drutowiec, świńska trawa, podróżnik i bzdzirst. Jest to roślina jedno lub dwuletnia o łodydze często rozesłanej lub podnoszącej się. Wówczas taki pęd może osiągnąć wysokość 50cm. Liście są drobne, eliptyczne, czasem różnej wielkości. Drobne, białawe lub czerwono-zielonawe kwiaty są zebrane po kilka w pachwinach liści. Kwitnie od czerwca do października.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa moczopędnie, jest stosowany w schorzeniach nerek i zapaleniu pęcherza moczowego. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rdest Wężownik
W miejscach wilgotnych lub nawet zatorfionych na żyznych łąkach rośnie rdest wężownik (Polygonutn bistorta L.) z rodziny rdestowatych (Polygonaceae), nazywany też rdestem łąkowym, żmijowym korzeniem, raczkami, Taczkowymi szyjkami lub wężownikiem. Jest to bylina o grubych, wygiętych kłączach. Wyprostowana łodyga dorasta do 1m wysokości. Jajowato lancetowate liście są na brzegu faliste, a różowe kwiaty są zebrane w gruby, kłosowaty kwiatostan. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z kłącza jest stosowany w ostrych i przewlekłych biegunkach, a odwar z ziela działa skutecznie w krwotokach wewnętrznych. Zewnętrznie jest stosowany do przemywania ran i owrzodzeń. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Robinia Akacjowa
Na rożnych siedliskach gradowych i nie tylko gradowych rośnie robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia L.) z rodziny bobowatych-motylkowatych (Fabaceae),nazywana czasem grochodrzew, robinia pospolita, grochowiec biały, grochownik, groszek syberyjski, akacja biała lub fałszywa. Jest to drzewo o brunatnej, popękanej korze, dorastające do 20 m wysokości. Młode gałązki mają korę lśniącą, czerwonobrunatną. Liście są nieparzystopierzaste, o listkach eliptycznych lub jajowatych. Przylistki są przekształcone w ciernie. Białe wonne kwiaty tworzą zwisie grona. Kwitnie w maju i czerwcu.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów działa wzmacniająco, jest pomocny w reumatyzmie i działa moczopędnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rojnik Murowy
Rojnika murowego nazywanego bywa też rojnikiem pospolitym. Najczęściej występuje on na murach i skalniakach, gdzie został posadzony. Jest byliną wytwarzającą ciemnozielone, rozwarte rozetki złożone z odwrotnie jajowatych, podługowatych liści. Średnica rozetki może wynosić 10cm. Pędy kwiatowe wyrastają z tych rozetek i osiągają wysokość 25cm. Drobne, brudnoróżowe kwiaty mają ciemne smużki i zielonawe prążki na grzbiecie. Kwitnie od lipca do września. Na stanowiskach naturalnych podlega prawnej ochronie!.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rokitnik Zwyczajny
Na wydmach nadmorskich są często utworzone zarośla z krzewów rokitnika zwyczajnego (Hippophae rhatnnoides L.) z rodziny oliwnikowatych (Elaeagnaceae), zwanego także rokitnikiem pospolitym lub oblepichą. Jest to ciernisty krzew lub niewielkie, do 9m wysokie, drzewo, tworzące odrosty korzeniowe. Jego kora jest szara, a liście wąskolancetowate, bezogonkowe, szarozielone, od spodu białe. Rokitnik jest dwupienny. Drobne, żółtawe kwiaty rozwijają się przed wytworzeniem liści. Kwitnie w marcu lub kwietniu. Tworzy kuliste, żółte lub pomarańczowe owoce. Gatunek ten rośnie także w głębi kraju - nad brzegami rzek i jezior. Gałęzie okazów żeńskich, obsypanych owocami, uginają się często aż do ziemi.
ZASTOSOWANIE:
dojrzałe owoce lub ich przetwory są środkiem dietetycznym i ogólnie wzmacniającym. Mają zastosowanie w schorzeniach żołądkowych, m.in. działają przeciw przewlekłym zaparciom. Również jako środek osłonowy przeciw promieniowaniu jonizującemu. Wywar z kory działa słabo przeczyszcza-ąca. W dawnych czasach wykorzystywano ekstrakt z kory do produkcji barwników: z ługami tworzył barwę żółtą, a z kwasami czerwoną. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rosiczki
Rosną wyłącznie na torfowiskach. Są to niewielkie byliny, wytwarzające rozety liści i bezlistne pędy kwiatowe dorastające do 10cm wysokości. Liście o różnym kształcie od kolistego po wąsko łopatkowaty w zależności od gatunku pokryte są z wierzchu i po brzegach czerwonymi, tarczowatymi gruczołami. Drobne, białe kwiaty są zebrane w pozorne grona. Kwitnie od czerwca do września. Są to rośliny owadożerne. Wszystkie gatunki rosiczek są pod prawną ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rozchodnik Ostry
Można go spotkać na murawach, ale znacznie częściej na miejscach kamienistych, np. na nasypach kolejowych, na luźno ułożonych murach. Jest to bylina z płożącymi i zakorzeniającymi się pędami, dorastającymi do 15 cm długości. Pędy płonne są gęsto ulistnione krótkimi, szeroko jajowatymi, zwężającymi się od nasady ku wierzchołkowi liśćmi. Żółte kwiaty, stojące na rzadko ulistnionych pędach, są zebrane w wielokwiatowe podbaldachy. Kwitnie od maja do lipca.
ZASTOSOWANIE:
wyciąg alkoholowy z ziela lub świeże, zmiażdżone ziele zjadane jako sałatka obniża ciśnienie krwi, a zastosowane zewnętrznie leczy trudno gojące się rany. Jest też stosowany do usuwania piegów i brodawek. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rozmaryn Lekarski
Uprawiany przede wszystkim w krajach śródziemnomorskich. Znany już w starożytności jako przyprawa o gorzkim, palącym smaku.
ZASTOSOWANIE:
wlecznictwie zastosowanie znalazły liście z których sporządza się wywary oraz pozyskuje olejek. Wywar z liści rozmarynu działa wzmacniająco na żołądek. Olejek stosuje się w bólach mięśni, korzonków i w przypadku gośćca stawowego. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Róża Dzika
Róża dzika (Rosa canina L.) z rodziny różowatych (Rosaceae), jest bardzo częstym składnikiem zakrzaczeń. Nazywa się ją czasem różą pospolitą, różą polną, różą głogową, różą cierniową, szypszyną, nieszpułkami, głogiem pospolitym, babichą, kostropestem, psią różą lub spikspykiem. Jest to krzew o silnych, łukowato zakrzywionych kolcach, dorastający do 1,5m wysokości. W niektórych przypadkach, kiedy ma możliwości wspinania się na podporach, może osiągnąć wysokość kilku metrów. Gałęzie są łukowato odgięte ku ziemi. Liście są 5-7 listkowe, o listkach ostro ząbkowanych. Różowe lub czasem białawe kwiaty stoją pojedynczo bądź są zebrane w wielokwiatowe kwiatostany. Kwitnie od maja do lipca. W naszym kraju rośnie kilka gatunków bardzo podobnych do róży dzikiej. Są to: róża płotowa (Rosa corymbifera), róża skórzasta (Rosa coriifolia) i róża sina (Rosa glauca). Działanie lecznicze tych roślin jest podobne do działania róży dzikiej.
ZASTOSOWANIE:
odwar z liści stosuje się przy kurczowych bólach żołądka, schorzeniach wątroby i pęcherzyka żółciowego, biegunkach. Odwar z owoców jest lekiem wykrztuśnym, stosuje się go w nieżytach jamy ustnej i gardła. Ponadto działa moczopędnie. Ma zastosowanie w kamicy nerkowej oraz schorzeniach nerek i pęcherza moczowego. Syropy i powidła z owoców działają ogólnie wzmacniająco, a także przeciw robaczycom. Owoce służą do produkcji win, a w niektórych regionach kraju gotuje się z nich zupy. Pozostałe przy produkcji syropów i powideł twarde nasiona mogą stanowić surowiec do naparów skutecznych w schorzeniach pęcherza moczowego. Uwaga: nie wolno ich zagotować!. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rukiew Wodna
Wzdłuż płytkich wód płynących, a zatem w strumykach, potokach i niewielkich rzekach rozwijają się zbiorowiska tzw. szuwarów potokowych (Sparganio-Glycerion). Wśród nich rośnie rukiew wodna (Nasturtium officinale R. Br.) z rodziny gorczycowatych-krzyżowych (Brassicaceae), nazywana też rzeżuchą lekarską. Jest to bylina rosnąca w wodzie, o pędach leżących i zakorzeniających się, dorastających do 1m długości. Pierzaste liście są zimnozielone. Drobne, białe kwiaty są zebrane w szczytowe kwiatostany. Kwitnie od maja do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela działa w niedoczynności tarczycy. Świeże ziele, zjadane na surowo, uzupełnia niedobory witaminy C. Sok wyciśnięty ze świeżego ziela, zaprawiony cytryną i oliwą, działa przeciw robakom jelitowym. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rumian Żółty
Murawy kserotermiczne ożywiają duże, żółte kwiaty rumianu żółtego. Należy on do rodziny astrowatych złożonych (Asteractat). Jest byliną lub czasem rośliną dwuletnią o pędach nierozgałęzionych lub tylko rozgałęzionych na szczycie, dorasta do 60cm wysokości. Liście ma pierzastosieczne. Koszyczki kwiatowe mają średnicę około 3cm. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela wzmacnia cebulki włosowe i jest stosowany przy myciu głowy. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rumianek Bezpromieniowy
Występuje szczególnie przy drogach polnych. Jest on rośliną jednoroczną o nagiej, silnie rozgałęzionej łodydze, dorastającej do 40cm wysokości. Żółte kwiaty rurkowe bez kwiatów języczkowych są zebrane w małe koszyczki. Kwitnie od czerwca.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela działa rozkurczowo. Ma tez zastosowanie w robaczycach. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rumianek Pospolity
Pospolitym chwastem polnym, szczególnie zbóż, rosnącym też na przydrożach, jest rumianek pospolity (Matricaria chamotnilla L.) z rodziny astrowatych-złożonych (Asteraceae). Inne jego nazwy to: rumianek lekarski, rumianek drobny, rumianek polny, rumianek apteczny, rumianek zwyczajny, rumianek pachnący, maruna rumianek, marunka, kamelka, kamelki. Z uwagi na wartość leczniczą tej rośliny, jest ona uprawiana w niektórych regionach kraju, nawet na dużych areałach. Jest on jednoroczną rośliną o silnie gałęzistej łodydze, dorastającej do 50cm wysokości. Liście ma dwu-, trzykrotnie dość duże koszyczki, przy czym kwiaty brzeżne języczkowate są białe, a środkowe rurkowate -żółte. Kwitnie od maja do jesieni.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów stosuje się w bólach brzucha, wzdęciach, kolkach, zatruciach, przy zaziębieniach, zaburzeniach menstruacyjnych i klimakteryjnych. Działa przeciwskurczowo. Zewnętrznie: wzmacnia cebulki włosowe i przyspiesza porost włosów, służy do płukania gardła i jamy ustnej, przemywania oczu w stanach zapalnych. Zmieszany z mlekiem jest środkiem do pielęgnacji skóry. Kąpiel z dodatkiem odwaru z ziela jest stosowana przeciw stanom zapalnym i alergicznym skóry. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Ruta Zwyczajna
Ruta zwyczajna (Ruta graveolens L.) z rodziny rutowatych (Rutaceae)jest nazywana tez rutą ogrodową, rutą ostrowonną, rutą zieloną lub rutką. Jest dość często hodowaną rośliną ogrodową. Jest to półkrzew o nagiej łodydze, barwy szarozielonej i liściach podwójnie lub potrójnie pierzastosiecznych. Odcinki liści są podługowate, a szczytowy odwrotnie jajowaty. Zielonawożółte kwiaty są zebrane w szczytową wiechę. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa przeciwreumatycznie, uszczelnia naczynia krwionośne i wpływa na ich elastyczność. Może wywołać poronienia. Zewnętrznie służy do płukania gardła przy nieżytach i do okładów na oczy. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rutwica Lekarska
Na mokrych łąkach i w rowach południowej części Polski rośnie rutwica lekarska (Galega officinalis L.) z rodziny bobowatych-motylkowatych (Fabaceae), żywozielona bylina dorastająca do 60cm wysokości. Ma nieparzystopierzaste liście o lancetowatych listkach. Duże przylistki są w szczytowej części zaostrzone. Niebieskawe kwiaty są zebrane w długie, wierzchołkowate kwiatostany. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa mlekopędnie, słabo moczopędnie i napotnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rzepik Pospolity
Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria L.), zwany też rzepikiem ogrodowym, jabłecznikiem, parzydłem pospolitym, śmietannikiem lub świeckim zielem, ożywia murawy swoimi świecowatymi kwiatostanami. Należy on do rodziny różowatych (Rosaceae). Jest to bylina o prosto wzniesionej łodydze, dorastającej do 1m wysokości. Liście są przerywano pierzaste. Drobne, żółte kwiaty są zebrane w szczytowe kwiatostany groniaste. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela jest stosowany w stanach zapalnych gardła. Działa żółciopędnie, a także jest dodawany do kąpieli. Odwar z korzeni wpływa hamująco na procesy gośćcowe. Okłady z posiekanych liści stosuje się na ropiejące i trudno gojące się rany. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rzeżucha Łąkowa
Innym gatunkiem, rosnącym na tego rodzaju łąkach i nadającym im biały aspekt wiosenny, jest rzeżucha łąkowa (Cardamine pratensis L.) z rodziny gorczycowatych-krzyżowych (Brassicaceae), nazywana czasem rzeżuchą lekarską. Jest to bylina o wzniesionej łodydze, dorastającej do 60cm wysokości, wewnątrz pustej. Liście ma pierzastosieczne, a dolne zebrane w rozety. Czteropłatkowe kwiaty mają barwę białą lub lekko liliową. Kwitnie od kwietnia do czerwca.
ZASTOSOWANIE:
sok wyciśnięty z ziela lub odwar z niego stosuje się w nieżytach górnych dróg oddechowych, a w postaci okładów - na owrzodzenia skóry oraz na miejsca oparzone. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Rzodkiew Zwyczajna
Rzodkiew zwyczajna z rodziny gorczycowatych-krzyżowych (Brassicaceae) jest znaną rośliną uprawną. Inne jej nazwy to: rzodkiew domowa, rzodkiew zimowa, rzodkiew czarna, czarna rzepa i murzynka. Jest to roślina jedno- lub dwuletnia, o rozgałęzionej, w dolnej części pustej łodydze, dorastającej do 1m wysokości. Liście mają kształt lirowaty, z wyjątkiem najwyższych, które są niepodzielone. Kwiaty mają barwę liliową lub białą, z liliową nerwacją na płatkach kwiatowych. Kwitnie w maju i czerwcu.
ZASTOSOWANIE:
drobno utarty korzeń stosuje się w schorzeniach pęcherzyka żółciowego i wątroby. Można też stosować sałatkę ze świeżego korzenia lub sok stabilizowany.
Sadziec Konopiasty
Na okrajkach żyznych olsów, w niskich łęgach lub na brzegach stojących wód rośnie sadziec konopiasty z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceae), zwany też konopicą. Jest to bylina dorastająca do 1,5M wysokości, krótko owłosiona. Jej liście są krótkoogonkowe i najczęściej trójdzielne o lancetowatych i ostrych odcinkach. Drobne obupłciowe, brudnoróżowe kwiaty są zebrane w gęste, baldachogroniaste kwiatostany szczytowe. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Gatunek ten jest rośliną światłolubną, stąd jej występowanie tylko na obrzeżach zbiorowisk leśnych, do których nie wnika.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa przeczyszczające. Również żółciopędnie. Odwar z korzenia stosowano w schorzeniach wątroby i pęcherzyka żółciowego. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Sałata Kompasowa
Występuje na rumowiskach, murach i przydrożach. Jest to roślina dwuletnia o łodydze dołem kolczastej, dorastającej do 1,5m wysokości. Kolce występują także na brzegach i na spodzie liści. Lancetowate, pierzastodzielne liście obejmują łodygę i są ustawione pionowo w stosunku do słońca (kompasowo stąd nazwa). Żółte kwiaty są zebrane w piramidalną wiechę, której gałązki zwisają w dół. Kwitnie od lipca do października.
ZASTOSOWANIE:
nalewka alkoholowa z ziela wykazuje działanie przeciwbólowe. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Sasanka Łąkowa
Sasanka łąkowa z rodziny jaskrowatych, zwana też sasanką zwisła, czarne ziele lub wietrznica należy do roślin chronionych. Jest to bylina dorastająca do 40cm wysokości, o liściach pociętych na wąziutkie łatki, silnie owłosione. Kwiaty o pojedynczym okwiecie mają barwę fioletową. Kwitnie w kwietniu i maju. Wśród roślin tego gatunku wyróżnia się 2 podgatunki, różniące się barwą zewnętrznych działek okwiatu: jedne są jasnofioletowe a inne czarnofioletowe. Pierwszy z podgatunków ma zasięg występowania na terenie Polski raczej północno-wschodniej, a drugi w środkowej i południowo-zachodniej części kraju.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Seler Zwyczajny
Seler zwyczajny (Apiutn graveolens L.) z rodziny selerowatych-baldaszkowatych (Apiaceae), nazywany też selerem właściwym, selerem ostrowonnym, opichem lub opiechem jest powszechnie uprawiany w ogródkach. Mało znany jest natomiast fakt, że rośnie on w Polsce na naturalnym stanowisku na wyspie Uznam nad Zalewem Szczecińskim. Jest to dwuletnia roślina o bulwiasto zgrubiałych korzeniach i łodydze rozgałęzionej, dorastającej do 60cm wysokości. Liście przeważnie pierzastodzielne, dolne częściowo trójsieczne, są lśniące i nagie. Drobne, białawe kwiaty są zebrane w niewielkie baldachy o krótkich szypułkach. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
sok z gotowanych korzeni stosuje się przy niestrawnościach i wzdęciach, podagrze i gośćcu. Odwar ten działa przeciwmiażdżycowo, ogólnie wzmacniająco, odwadniająco, ma wpływ na przemianę materii i perystaltykę jelit. Reguluje menstruację. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Serdecznik Pospolity
Jest szeroko rozpowszechniony we wsiach na przypłociach. Nazywany czasem gęsią stopą, lwim ogonem, lwim sercem, szantą, wilczą stopą. Należy do rodziny jasnotowatych-wargowych. Jest byliną, a jej wzniesiona, gałązista, krótko owłosiona łodyga dorasta do 1,5m wysokości. Dolne liście są 5-7 dłoniastosieczne, a górne 3-klapowe, wszystkie w nasadzie sercowate, z wierzchu ciemnozielone, a spodem białawe. Różowoczerwone kwiaty są zebrane w wielokwiatowe, gęste nibyokotki. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa uspokajająco, przeciwskurczowo, nasercowo, moczopędnie. W tym samym celu można tez stosować nalewkę alkoholową. W dawnych czasach był serdecznik pospolity farmakorealną rośliną leczniczą, stosowaną w schorzeniach żołądkowych i w dychawiczności. W niektórych okolicach jest to uprawiana roślina miododajna. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Skrytek Polny
Wśród zbóż szczególnie w zachodniej części kraju można spotkać skrytka polnego (Aphanes arvensis L., syn.:Alchemilla arvensis Scop.) z rodziny różowatych (Rosaceae). Jest on rośliną roczną o krótko owłosionej, cienkiej, leżącej lub podnoszącej się łodydze z dłoniasto trój- do pięciodzielnymi liśćmi, w nasadzie uciętymi i ściągniętymi w krótki ogonek. Ma palczasto wcinane przylistki. Bardzo małe (do 2mm), niepozorne, zielone kwiaty pojawiają się od maja do września.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela reguluje czynności jelit. Wyciąg alkoholowy z ziela łagodzi zaburzenia klimakteryjne. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Skrzyp Polny
Na piaszczystych i gliniastych polach o nieuregulowanych stosunkach wodnych, stąd często podmokłych, spotyka się pospolicie skrzyp polny (Equisetum arvense L.) z rodziny skrzypowatych (Ecjuiselaceae). Można go spotkać także na ugorach, w rowach i na pastwiskach. Jego inne nazwy to: krzemionka, strzępka, przęstka, koński ogon, jodełka, jedlinka polna, koszczka, kostka, chwoszczka i chwoszcz. Jest byliną o pochwach liściowych z 4,-5 brązowymi, lejkowato rozdętymi ząbkami. Pędy zarodnikonośne, barwy żółtobrązowej lub czerwonawej pojawiają się na wiosnę, natomiast pędy płonne wyrastają po zniknięciu pędów zarodnikonośnych i są zielone. Pędy płonne dochodzą do 40cm wysokości, są pojedynczo okółkowo rozgałęzione, a pędy zarodnikonośne nierozgałęzione.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela jest stosowany w chorobach nerek, dróg moczowych, pęcherza moczowego i kamicy nerkowej. Zapobiega krwawieniom przewodu pokarmowego, poprawia przemianę materii. Zewnętrznie: używa się go do płukania jamy ustnej w stanach zapalnych i do przemywania miejsc odmrożonych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Słonecznik Zwyczajny
Słonecznik zwyczajny (Heliantbus annuus L.) z rodziny astrowatych-złożonych (Asłeraceae) pochodzi z Ameryki. Jest rośliną jednoroczną, dorastającą do 2,5m wysokości, o łodydze pojedynczej lub nieznacznie rozgałęzionej. Wszystkie liście są sercowate, na brzegu piłkowane i szorstkie na ogonkach. Kwiaty są zebrane w bardzo duże koszyczki kwiatowe: języczkowe (brzeżne) są żółte, a rurkowe (środkowe) brunatne. Kwitnie od lipca do października.
ZASTOSOWANIE:
nasiona jedzone przeciwdziałają schorzeniom gruczołu krokowego. Odwar z kwiatów języczkowych działa przeciwgorączkowo. Olej z nasion ma zastosowanie spożywcze, a także lecznicze-zapobiega miażdżycy. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Sosna Zwyczajna
Sosna zwyczajna (Pinus sihestris L.) z rodziny sosnowatych (Pinaceae), nazywana też bożyczką, jagłą, kwikiem majakiem, majokiem, sośniną lub suszką. Jest to drzewo o korze w górnej części pnia czerwonawożółtej, łuszczącej się w dolnej grubej, wielobocznie popękanej. Liście w kształcie szpilek, sztywne, sinozielone są zebrane po dwa na krótkopędach. Niedojrzałe szyszki są zielone, mają kształt stożkowaty, dojrzałe brunatne, szeroko stożkowate. Kwitnie w maju. Kwiaty rozdzielnopłciowe: męskie mają kilka błoniastych listków, a żeńskie składają się z łusek okrywających i nasiennych.
ZASTOSOWANIE:
odwar z młodych pędów, szyszek lub alkoholowy roztwór żywicy stosuje się przy schorzeniach płuc, przeciw gośćcowi, artretyzmowi lub bólach o typie neuralgii. Odwar z młodych pędów, nazywany też "syropem leśnym" bywa stosowany w nieżytach górnych dróg oddechowych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Starzec Jakubek
Na łąkach, przydrożach i w rowach można spotkać roślinę o nazwie starzec jakubek (Senecio jacobea L.) z rodziny astrowatych-złożonych (Asteraceae). Bylina lub czasem roślina dwuletnia o krótkim kłączu i gałęzistej łodydze wełnisto owłosionej, często purpurowo nabiegłej, dorasta do 1m wysokości. Liście są pierzaste z głębokimi wcięciami. Złocistożółte kwiaty są zebrane w szczytowe koszyczki o średnicy do 25cm. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
nalewka alkoholowa z ziela przeciwdziała bolesnym menstruacjom, a w większych dawkach reguluje ją. Lek uważany przez niektórych za kancerogenny został wycofany z użycia w lecznictwie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Stokrotka Pospolita
Prawie przez cały rok kwitnie na łąkach i pastwiskach stokrotka pospolita (Bellis perennis L.) z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceae). Czasem nazywa się ją stokrotką polną, stokrocią pospolitą, stokrocią trwałą, przedpołudnikiem czerwonym lub gęsimi pępkami. Jest ona nagą lub rzadziej owłosioną byliną, o krótkich kłączach, dorastającą do 20cm wysokości. Łopatkowate, zwykle ząbkowane, liście są zebrane w przyziemne rozetki. Pędy są zakończone jednym, koszyczkowatym kwiatostanem. Kwiaty języczkowe są białe, często z zewnątrz czerwono nabiegłe, a kwiaty rurkowe żółte.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów i ziela obniża ciśnienie krwi, poprawia przemianę materii. Stosuje się go w kamicy nerkowej i pęcherzowej, w nieregularnych menstruacjach; wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Stulisz Lekarski
Uciążliwym chwastem ogrodowym i polnym, szczególnie na lepszych glebach wystepującym również na śmietnikach i innych miejscach ruderalnych, jest stulisz lekarski (Sisymbrium officinde (L.) Scop.) z rodziny gorczycowatych-krzyżowych (Bmsskaceae). Jest rośliną jednoroczną lub dwuletnią o wyprostowanej i rozgałęzionej łodydze, dorastającej do 60cm wysokości. Cały pęd jest krótko owłosiony. Liście są pierzastodzielne. Drobne, jasnożółte kwiaty tworzą przytulony do osi szczytowy kwiatostan. Kwitnie od maja do października.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela jest stosowany w nieżytach oskrzeli, katarach i chrypce. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Szakłak Pospolity
Wśród warstwy krzewów w lasach dębowych można spotkać szaklaka pospolitego (Rbamnus cathartica L.) z rodziny szakłakowatych (Rbamnaaae). Jest on wysokim krzewem lub czasem niewielkim drzewem dorastającym do 6m wysokości, o gałęziach gładkich, brunatnych, za młodu owłosionych, zakończonych cierniami. Jajowate lub eliptyczne liście są drobno karbowane, matowe i widać na nich tylko 3 łukowato przebiegające nerwy. Drobne, zielonkawe kwiaty pojawiają się w maju lub czerwcu. Owocem są czarne pestkowce. Barwniki zawarte w owocach i korze były dawniej używane do barwienia tkanin, skór, papieru i drewna na kolor żółty, zielony lub czerwony. Barwniki te byty bardzo trwałe.
ZASTOSOWANIE:
odwar z owoców działa przeciw przewlekłym zaparciom i jako środek żółciopędny. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Szałwia Lekarska
Na suchych glebach w miejscach ruderalnych rośnie szanta zwyczajna (Marrubiutn vulgare L.) z rodziny jasnotowatych. Nazywa się ją czasem białą szantą, krzeciną, krzeciną pospolitą, krzeszyną, szantą, szantą białą lub szantą pospolitą. Jest byliną o wyprostowanym pędzie dorastającym do 60cm wysokości. Całą roślinę pokrywają gwiazdkowate włoski. Liście mają kształt jajowaty (górne) lub szeroko okrągławy (dolne) i są grubo karbowane. Białe kwiaty są zebrane w zbite, kuliste, wielokwiatowe nibyokółki. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści stosuje się w nieżytach górnych dróg oddechowych, katarach, a zewnętrznie do płukania ust i gardła w stanach zapalnych, obrzęku dziąseł. Odwar z liści jest stosowany przy cukrzycy, a dodawany do kąpieli przeciwdziała nadmiernemu poceniu się w czasie rekonwalescencji. Odwar ten hamuje laktację, czyli działalność gruczołów mlecznych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Szanta Zwyczajna
Na suchych glebach w miejscach ruderalnych rośnie szanta zwyczajna (Marrubiutn vulgare L.) z rodziny jasnotowatych. Nazywa się ją czasem białą szantą, krzeciną, krzeciną pospolitą, krzeszyną, szantą, szantą białą lub szantą pospolitą. Jest byliną o wyprostowanym pędzie dorastającym do 60cm wysokości. Całą roślinę pokrywają gwiazdkowate włoski. Liście mają kształt jajowaty (górne) lub szeroko okrągławy (dolne) i są grubo karbowane. Białe kwiaty są zebrane w zbite, kuliste, wielokwiatowe nibyokółki. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela jest stosowany w nieżytach górnych dróg oddechowych, astmie, kokluszu u dzieci, w chorobach wątroby. Działa wzmacniająco. Działanie przeciwanemiczne wykazuje wspomniany napar i sok wyciśnięty z ziela. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Szczaw Kędzierzawy
Na zalewanych zimą siedliskach nad rzekami, a także na silnie wydeptywanych miejscach na brzegach dróg i ścieżek rośnie szczaw kędzierzawy (Rumex crispus L.) z rodziny rdestowatych (Polygonaceae). Jest byliną o pionowym kłączu i łodydze dorastającej do 1m wysokości. Eliptyczne lub podłużnie lancetowate liście są zaostrzone i na brzegu faliste. Obupłciowe kwiaty mają okwiat złożony z trzech okółków. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela lub sproszkowane kłącze działają przeciw anemii i przeciwbiegunkowo. Ponadto w schorzeniach skóry działają ściągająco i antyseptycznie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Szczaw Lancetowaty
Rośnie w szuwarach, jest z rodziny rdestowatych (Polygonaceae),nazywany bywa: kobylak, kobyli szczaw lub koński szczaw. Jest to bylina o kanciastej i bruzdowanej łodydze, dorastającej do 2m wysokości. Skórzaste, zaostrzone liście o kształcie lancetowatym, z obu końców zwężone, dorastają do 1m długości. Niepozorne kwiaty są zebrane w kwiatostany. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z korzeni ma zastosowanie w biegunkach i czerwonce. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Szczaw Zwyczajny
Częstym elementem łąk jest szczaw zwyczajny z rodziny rdestowatych nazywany czasem zajęczym zielem. Jest byliną o nagiej lub krótko owłosionej łodydze, dorastającej do 1m wysokości. Górne liście są lancetowate zaostrzone, a dolne nieco szersze. Szypułki kwiatowe są zwykle czerwone. Niepozorne, małe kwiaty są zebrane w luźne, bezlistne kwiatostany, Kwitnie od maja do lipca.
ZASTOSOWANIE:
odwar z liści lub korzeni łagodzi dolegliwości wątroby i jest stosowany w zaparciach, braku apetytu i niedoborze witaminy C. Okłady z ziela przyspieszają gojenie ran i stłuczeń. Stosuje się je też na wrzody i czyraki. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Szczawik Zajęczy
Częstym elementem borów świerkowych lub jodłowych jest szczawik zajęczy (Oocalis acetosella L.) z rodziny szczawikowatych (Oxalidaceae), nazwany też zajęczą kapustą. Niewielka roślinka o cieniutkich rozłogach ma trójlistkowe liście podobne do koniczyny o listkach odwrotnie sercowatych. Tworzy białe, pojedyncze kwiaty o płatkach zwykle czerwono żyłkowanych i z żółtą plamką u ich nasady. Kwitnie w kwietniu i maju czasem ponownie w lipcu.
ZASTOSOWANIE:
jadany w niewielkich ilościach na surowo (z uwagi na zawartość szkodliwego kwasu szczawiowego) działa przy bólach żołądka, ma wpływ pobudzający menstruacje. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Szczyr Roczny
Jest to roślina roczna o jasnozielonej, nieco rozgałęzionej łodydze, dorastającej do 40cm wysokości. Liście są podłużnie jajowate, na brzegu karbowano-ząbkowane, brzegiem orzęsione. Kwiaty są rozdzielnopłciowe i wyrastają na różnych osobnikach. Kwiaty męskie mają 3-4 listki okrywy, a kwiaty żeńskie o 3-4 zielonych okrywach, są skupione po 1-3 w kątach liści. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
sok ze świeżych roślin działa przeczyszczająco, moczo i żółciopędnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Szparag Lekarski
Na naturalnych stanowiskach występuje tylko w południowej części kraju, a w całej Polsce jest uprawiany. Jest on byliną o rozpieszchłogałęzistej, dorastającej do 1,5 m wysokości łodydze. Tworzy podziemne, poziome, rozgałęziające się kłącza, tzw. karpy. Są one utrzymywane na głębokości około 20 cm pod powierzchnią gleby za pomocą kurczliwych korzeni. Liście są początkowo łuskowate, a później iglaste, w pęczkach po 3-6. Tworzy drobne, białe lub zielonkawożółtawe dzwonkowate kwiaty. Kwitnie od maja do lipca.
ZASTOSOWANIE:
świeże pędy lub sok z nich działają silnie moczopędnie. Można też używać wywaru z ziela. Odwar z nasion wzmaga popęd płciowy (aphrodisiactmf). Szparagi są cenionym warzywem.
Ślaz Dziki
W miejscach ruderalnych oraz przy drogach i miedzach rośnie ślaz dziki (Malva sihestris L.) z rodziny ślazowatych (Mahaceae), nazywany tez ślazem zajęczym, ślazem polnym, ślazem gęsim, malwą dziką, kędzierzawcem lub guziczkowym zielem. Jest to roślina dwuletnia lub bylina o cienkiej, gałęzistej łodydze, podnoszącej się lub wzniesionej, dorastającej do 120cm wysokości. Długoogonkowe liście o kształcie okrągławo sercowatym są na brzegu piłkowano-karbowane. Duże, purpurowe lub różowe kwiaty są zebrane po 2-6 w kątach liści. Kwitnie od lipca do września.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Śliwa Tarnina
Śliwa tarnina (Prunus spinosa L.) z rodziny różowatych (Rosaceae), znana też jako tarnina, tarka, tarń, ciernie czarne, ciarki, ciarniak, żarnoliwa, korcipka wilżyna, dzika śliwa, ostręże, tarnoliwa lub tarnówka. Jest to silnie rozgałęziony i ciernisty krzew o liściach podłużnie eliptycznych, piłkowanych. Białe kwiaty są podobne do kwiatów hodowanych śliw. Kuliste, o cierpkim smaku owoce mają sinawy nalot. Kwitnie z końcem kwietnia lub początkiem maja.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów stosuje się w zaparciach i bólach żołądka, dolegliwościach nerek i pęcherza moczowego. Odwar z kory zmieszany z sokiem z owoców służy do płukania ust i gardła. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Świerk Pospolity
Świerk pospolity z rodziny sosnowatych (Pinaceai) nazywany jest również świerkiem zwyczajnym. Jest to drzewo o koronie strzałkowatej, ostro zakończonej, dorastające do 50m wysokości. Kora ma barwę szarobrunatną, płytko popękaną. Liście w kształcie ostrych, czterograniastych szpilek są ustawione na pędach odstająco ku górze i na boki. Kwiaty męskie są zebrane w krótkie kwiatostany. Szyszki zwisają ku dołowi i odpadają w całości.
ZASTOSOWANIE:
odwar z młodych pędów jest stosowany w nieżytach górnych dróg oddechowych i astmie. Kąpiele z dodatkiem tego odwaru lub z odwarem ze szpilek pomagają w nerwowej nadwrażliwości, zaburzeniach snu, depresjach. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Świetlik Łąkowy
Niezbyt często, lecz obficie występuje na żyznych, suchych łąkach, pastwiskach i na brzegach lasów świetlik łąkowy (Euphrasia rostkoviana Hayne) z rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae), nazywany też świetlikiem lekarskim, ptasim oczkiem, świeczkami, świecznikami lub złodziejem mlecznym. Jest to drobna, jednoroczna roślina, o rozgałęzionej łodydze, dorastająca do 30cm wysokości. Owalne lub jajowate liście są pokryte dość długimi, gruczołowatymi włoskami. Dolne liście opadają dość wcześnie i w czasie kwitnienia nie ma ich już na roślinie. Kwiaty są dwuwargowe: białe lub różowe, z górną wargą tworzą ulistnione, szczytowe grona. Kwitnie od lipca do września. Do celów leczniczych nadają się jeszcze dwa gatunki świetlika: świetlik wyprężony (Euphrasia stricta Hast.) i świetlik zwarty.
ZASTOSOWANIE:
odwar z ziela służy do przemywania oczu lub okładów na oczy w stanach zapalnych spojówek i osłabienia wzroku. Ma właściwości przeciw-zapalne i bakteriobójcze.
Tasznik Pospolity
Rośnie na przydrożach, śmietnikach, a także na polach jako chwast. Zwany też kaletką pasterską, kaszką, sumkami pasterzymi lub tobołkami pasterzymi. Jest rośliną jedno lub dwuletnią, wyrastającą na wysokość 50-60cm. Dolne liście tworzą rozetkę i są bardzo zmienne: od całobrzegich, przez ząbkowane do zatokowo wrębnych. Liście łodygowe są siedzące. Małe kwiaty są białe lub czasem różowawe. Kwitnie prawie przez cały rok.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela można pić w częstych krwawieniach z nosa i nieznacznych krwawieniach wewnętrznych. Działa przeciwkrwotocznie i uszczelniająco na naczynia krwionośne. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Tatarak Pospolity
W szuwarach wód stojących lub wolno płynących rozwija się tatarak pospolity (Acorus calamus L.) z rodziny obrazkowatych (Araceae), nazywany też: tatarak zwyczajny, kalmus, łącz, łobuzie, lepich, bluszcz, szczwar, tatarskie ziele lub tatarczuch. Jest rośliną wieloletnią, wytwarzającą podziemne, płożące się, obłe kłącza. Szabliste liście dorastają do 1m wysokości. Trójboczna łodyga jest u nasady czerwonawo zabarwiona. Niepozorne kwiaty są zebrane w kolby i wyrastają na szczycie pędu. Kwiatostany robią wrażenie ustawionych bocznie, ponieważ liściasta pochwa wyrasta pionowo na przedłużeniu pędu. W naszym klimacie tatarak nigdy nie tworzy owoców. Cała roślina ma intensywny, aromatyczny zapach. Tatarak został sprowadzony do Polski dopiero w XVI w. z terenu Czech, dokąd przywieziono jego kłącza z Turcji. W Europie Środkowej rozprzestrzenił się ten gatunek spontanicznie w przyklasztornych i przypałacowych ogrodach. W XVIII w był już notowany jako roślina zdziczała.
ZASTOSOWANIE:
Napar z kłączy działa przeciwbiegunkowo, przeciwbólowo i żółciopędnie, ma też działanie bakteriobójcze, jest stosowany przy nadmiernej fermentacji w jelitach. Usuwa boleści, spowodowane wzmożonym napięciem i skurczem mięśni jelit, podwyższa kwasotę soku żołądkowego. Jest stosowany przy kamicy nerkowej. Napar ten przywraca lub zwiększa sprawność fizyczną osób starszych i rekonwalescentów. Wyciąg alkoholowy z kłączy zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i może być stosowany przy zaburzeniach czynnościowych żołądka i niedokrwistości. Zewnętrznie napar z kłączy służy do mycia głowy przeciw łupieżowi, dodany do kąpieli działa orzeźwiająco (zwłaszcza rano) i wzmacniająco. Można go stosować w bólach gośćcowych i nerwobólach. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Tawuła Wiązolistna
Tawuła wiązolistna (Spiraea ulmifolia Scop.) z rodziny różowatych (Rosaceae)czasem jest hodowana, występuje w Karpatach Wschodnich na skałach i zrębach. Czasem nazywa się ją tawuła błotną. Jest to krzew dorastający do 2m wysokości. Gałązki ma lekko przewieszone i kanciaste. Liście są jajowate i nagle zwężające się u nasady. Białe kwiaty są zebrane w gęste, wypukłe baldachogrona. Kwitnie w maju i czerwcu.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela lub korzenia służy do okładów na rany, owrzodzenia i miejsca po ukąszeniach i użądleniach. Napar z kwiatów leczy gościec i podagrę. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Tobołki Polne
Chwastem pól i ogrodów, a także ugorów, są tobołki polne (Tblaspi awense L.) z rodziny gorczycowatych-krzyżowych (Brassicaceae). Są one roślinami jednorocznymi lub dwuletnimi, o łodydze wyprostowanej, górą rozgałęzionej, dorastającej do 50cm wysokości. Liście są jasnożółte, dolne mają kształt odwrotnie jajowaty, a górne równowąski, ze strzałkowatą nasadą. Drobne, białe kwiaty tworzą szczytowy, luźny kwiatostan. Kwitnie od kwietnia do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
okłady ze świeżych, pogniecionych liści tamują krwawienie z ran i uszkodzeń skóry. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Tojeść Rozesłana
Rośnie na terenach zalewowych. Jest to bylina o płożących się łodygach, dorastających do 60cm długości. Okrągławe liście są czerwono kropkowane. Duże, żółte kwiaty stoją pojedynczo w kątach liści. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
kąpiele z dodatkiem naparu z ziela są stosowane przeciw przewlekłym egzemom, trądzikowi i czyrakom. Stosowany jest też do płukania włosów nadmiernie przetłuszczonych i z łupieżem. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Topola Czarna
Topola czarna z rodziny wierzbowatych (Salicaceae)jest czasem nazywana topolą balsamiczną, topolą nadwiślańską, jasiokorem, sokorą lub sokorzyną. Jest to drzewo o korze ciemnobrunatnej, dorastające do 30m wysokości. Jajowato trójkątne liście są u podstawy ucięte lub szeroko klinowate. Kwiaty męskie są zebrane w kotkowate kwiatostany i rozwijają się na jednych osobnikach, a kwiaty żeńskie również w kotkach na innych. Kwitnie przed pojawieniem się liści w marcu i kwietniu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z pączków działa moczopędnie, przeciwzapalnie. Jest stosowany w gorączce i schorzeniach prostaty. Maść z pączków lub młodych liści ma zastosowanie na oparzenia i odmrożenia. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Topola Osika
W drzewostanach borów i lasów mieszanych spotyka się topolę osikę z rodziny wierzbowatych (Salicaceai), nazywaną czaem osiną. Drzewo o korze żółtawo-szarej dorasta do 30m wysokości. Liście są koliste lub jajowato romboidalne,drobno piłkowane, najczęściej owłosione. Ogonek liściowy, spłaszczony prostopadle do nasady blaszki liściowej, powoduje ruch liści przy najmniejszym drgnieniu powietrza. Jednopłciowe kwiaty są zebrane w kotki i występują na różnych osobnikach. Kwitnie w marcu lub kwietniu przed pojawieniem się liści.
ZASTOSOWANIE:
napar z młodych liści ma zastosowanie w schorzeniach gruczołu krokowego, działa moczopędnie i przeciwgorączkowo. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Trędownik Bulwiasty
Na brzegach potoków, a także w zaroślach i lasach rośnie trędownik bulwiasty (Scrophularia nodosa L,), nazywany też mordowcem lub mordowym zielem, a należy do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae). Ta bylina, o zgrubiałym kłączu, ma nagą łodygę, dorastającą do 1,5m wysokości. Jajowate lub jajowato lancetowate liście są na brzegu piłkowane, a u nasady nawet podwójnie piłkowane. Brudno brunatne, dołem zielonkawe kwiaty są zebrane w rozpierzchłe, wierzchołkowate kwiatostany. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa moczopędnie i lekko przeczyszczająco. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Trzmielina Brodawkowata
Cienistość lasów gradowych przyczynia się do bujnego wzrostu podszycia. Obok młodych drzew tworzą go liczne krzewy. Często rośnie tu leszczyna pospolita i Trzmielina brodawkowata (Evonymus verrucosa Scop.) z rodziny trzmielinowatych (Celastraceae), zwana czasem montwą. Krzew ten dorasta do 3m wysokości, a jego młode pędy są obficie pokryte ciemnymi brodawkami. Pojedyncze liście mają kształt jajowaty. Kwiaty o płatkach brudnozielonych z czerwonymi kropkami są zebrane w skąpe, pozorne baldaszki. Nasiona są otoczone jaskrawopomarańczową osnówką. Kwitnie w maju i czerwcu. Trzmieliny są krzewami bardzo dekoracyjnymi, szczególnie pięknie prezentują się jesienią, kiedy ich liście wybarwiają się czerwono, a ponadto owoce przyjmują barwę żółtoczerwoną.
ZASTOSOWANIE:
sproszkowane nasiona wykazują działanie insektobójcze. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Turzyca Owłosiona
Nadrzeczne pastwiska, a także miejsca piaszczyste, nawet wydmy, są miejscami występowania turzycy owłosionej (Carex hirta L.) z rodziny turzycowatych (Cyperaceae). Jest to bylina o trójkanciastej łodydze, dorastającej do 60cm wysokości i tworzącej długie rozłogi. Wąskie liście i pochwy liściowe są gęsto owłosione. Kwiaty męskie są skupione w kłosy, a żeńskie są od siebie oddzielone. Kwitnie w maju.
ZASTOSOWANIE:
odwar z rozłogów działa moczopędnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Turzyca Piaskowa
Turzyca piaskowa (Carex arenaria L.) z rodziny turzycowatych (Cyperaceae) nazywaną bywa czerwonym perzem.Jest to bylina o grubych kłączach, daleko czołgających się. Trój graniaste łodygi dorastają do 30cm wysokości i są w górze szorstkie. Rozdzielnopłciowe kwiaty tworzą gęste kwiatostany, górne składają się z kwiatów męskich, dolne z żeńskich. Kwitnie w maju i czerwcu. Roślina jest pod częściową ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Tytoń Szlachetny
Tytoń szlachetny (Nicotiana tabacum L.) z rodziny psiankowatych {Solanaceśi) nazywany też tytoniem tabaka, tytoniem wirgińskim lub tabaką. Jest rośliną pochodzenia amerykańskiego, gdzie już w chwili odkrycia tego kontynentu (R. 1492) był uprawiany i palony przez tamtejszą ludność. W Polsce uprawia się go w niektórych regionach. Jest to jednoroczna roślina o wyprostowanej łodydze, dorastającej do 2m wysokości. Duże liście mają kształt podłużnie lancetowaty. Dolne liście zbiegają wzdłuż łodygi. Duże, różowe kwiaty zebrane są w szczytowe podbaldachy. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
Odwar z liści jest niekiedy stosowany w robaczycach, a rozpylany - niszczy mszyce.
Uczep Trójlistkowy
Na brzegach płytkich śródlądowych zbiorników wodnych, wysychających latem, pojawiają się specyficzne rośliny, tzw. szuwary późnego lata. Rosną one także na świeżo wyrzuconym szlamie przy czyszczeniu cieków wodnych. Uczep trójlistkowy jest jedną z roślin budujących te zbiorowiska. Nazywany też uczepem trójdzielnym, uczepem dwuzębnym, dwuzębem lub strzałkami. Jest to roślina jednoroczna, o łodydze wzniesionej, silnie rozgałęzionej, ciemnozielonej lub purpurowej, dorastającej do 1m wysokości. Liście są zwykle 3-5 sieczne, grubo piłkowane. Kwiaty są zebrane w koszyczki, które stoją wyprostowane na szczytach pędów lub zwisają. W koszyczkach brak kwiatów języczkowych. Owoce mają czepliwe. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela wpływa dodatnio na przemianę materii. W medycynie ludowej był zalecany do kąpieli dzieci ze zmianami skórnymi o charakterze uczuleniowym. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Ukwap Dwupienny
Ukwap dwupienny (Antennaria dioica (L.) Gaertn.) z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceae) jest byliną, której łodyga pokłada się dołem i tworzy rozłogi. Cała roślina jest biało filcowato owłosiona. Dolne liście są łopatkowate i tępo zakończone, a górne równowąskie, ostro zakończone. Koszyczki kwiatowe są zebrane w gęste, baldachokształtne wiechy. Kwiaty są różowe. Kwitnie od 1 maja do lipca.
ZASTOSOWANIE:
napar z kwiatów jest stosowany w kokluszu u dzieci, a napar z ziela przeciw biegunkom. Działa lekko moczopędnie.
Wawrzynek Wilcze Łyko
W buczynach rośnie wawrzynek wilcze łyko (Daphne mezereum L.) z rodziny wawrzynkowatych, nazywany czasem wilczym łykiem wawrzynkowatym. Jest to krzew o nagich gałązkach, ulistnionych tylko na szczycie. Dorasta do 1m wysokości. Całobrzegie, zwężone w krótki ogonek, liście mają kształt klinowato lancetowaty. Różowe,wonne kwiaty pojawiają się przed rozwojem liści. Kwitnie w marcu. Jest rośliną chronioną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Warzucha Lekarska
Bardzo rzadkim chwastem na naszych polach wschodnich regionów kraju jest warzucha lekarska (Cochlearia officinalis L.) z rodziny gorczycowatych-krzyżowych (Brassica-ceae), nazywana też warzęchą lekarską. Jest to roślina dwuletnia lub bylina o łodydze dorastającej do 50cm wysokości. Nagie, całobrzegie, długoogonkowe liście dolne są jajowate, a łodygowe-siedzące i uszowato obejmujące łodygę. Drobne kwiaty tworzą gęste, wielokwiatowe grona. Kwitnie od maja do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści zapobiega awitaminozie C, a wyciśnięty sok z ziela należy pić przy bólach żołądka, do płukania - przy bólach zębów. Działa też moczopędnie i antyseptycznie; obniża ciśnienie krwi. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Werbena Pospolita
Ruderalne miejsca i przydroża są siedliskiem, w którym rośnie werbena pospolita z rodziny werbenowatych (Verbenaceae). Czasem nazywa się ją witułką lekarską lub pospolitą, albo koszyczka. Jest ona byliną lub krzewinką o wzniesionym, rozgałęzionym pędzie, dorastającym do 70cm wysokości. Łodyga jest czterokanciasta. Liście są ustawione naprzeciwlegle. Drobne, bladolila kwiaty o zgiętej rurce i prawie dwuwargowe są zebrane w luźny, kłosokształtny lub groniasty kwiatostan. Kwitnie od czerwca do września.
ZASTOSOWANIE:
napar z liści ma zastosowanie w przeziębieniach, kaszlu, nieżytach górnych dróg oddechowych, kamicy nerkowej, w zapalnych stanach nerek i pęcherza moczowego. Można pić ten napar w stanach ogólnego wyczerpania. Zewnętrznie do płukania ust i gardła. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Wężymord Niski
Na polanach w borach mieszanych również na nie pielęgnowanych łąkach i pastwiskach rośnie wężymord niski (Scorzonera bumilis L.) z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceae) będący byliną o grubym, walcowatym korzeniu i pojedynczej, podnoszącej się łodydze, dorastającej do 50cm wysokości. Odziomkowe liście są eliptyczne lub podłużnie lancetowate, całobrzegie. Jasnożółte kwiaty zebrane w szczytowe koszyczki kwitną w maju i czerwcu.
ZASTOSOWANIE:
pokrojony korzeń w postaci sałatki stosuje się w zaburzeniach żołądkowych. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Widłak Goździsty
Wśród wrzosowisk na północy i wschodzie kraju pojawia się czasem bardzo rzadki i będący pod ścisła ochroną widłak goździsty (Lycopodium clavatum L.) z rodziny widłakowatych (Lycopodiaceae). Nazywa się go czasem: babimór, swarzybaba, kołtun, pas Św. Jana, włóczęga, czołga, łapa niedźwiedzia, morzybab, pociągacz lub dziereza. Jest to bylina o wiecznie zielonej łodydze płożącej się lub podnoszącej, częściowo podziemnej. Odgałęzienia boczne są skierowane ku górze w postaci widełek. Po dolnej stronie łodygi tworzą się dichotomicznie rozgałęzione korzenie. Liście ułożone gęsto, spiralnie są drobne, lancetowate i bezogonkowe. Zarodnie są zebrane w kłosy długoszypułkowe, stojące zwykle po dwa na pędzie. Dojrzałe liście zarodniowe są jajowate, ząbkowane i przechodzą w biały włos szczytowy. Zarodniki są żółtym, delikatnym proszkiem, lżejszym od wody. Widłak jest rośliną trującą.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Wierzba Biała
Wierzba biała (Salix alba L.) z rodziny wierzbowatych (Salicaceae), którą czasem nazywa się wierzbą pospolitą, czy wierzbą srebrną lub wierzbiną. Jest to drzewo lub krzew o żółtej lub jasnobrunatnej korze, dorastające do 30m wysokości. Podłużnie lancetowate liście są na brzegu piłkowane, a od spodu jedwabisto owłosione. Rozdzielnopłciowe kwiaty tworzą "kotki" (bazie), pojawiające się równocześnie z liśćmi. Kwitnie w kwietniu i maju.
ZASTOSOWANIE:
odwar z suszonej i sproszkowanej kory ma działanie przeciwbiegunkowe. Bywa stosowany w nieżytach żołądka i jelit. Uśmierza ból. Działa przeciwreumatycznie, a dodany do kąpieli działa wzmacniająco. Zapobiega wypadaniu włosów. Służy do płukania ust i gardła. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Wierzba Krucha
Wierzba krucha to składnik drzewostanu łęgów. Jest to drzewo rzadziej krzew dorastające do 20m wysokości,o bardzo łamliwych gałęziach. Liście są lancetowate, za młodu lepkie, z wierzchu ciemno- spodem modrawozielone. Kwiaty są rozdzielnopłciowe: męskie kotkowate, a żeńskie z jednym słupkiem i gruczołami miodnikowymi. Kwitnie w kwietniu i maju.
ZASTOSOWANIE:
odwar ze sproszkowanej kory działa przeciwgorączkowo. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Wierzba Purpurowa
Wierzba purpurowa zwana też wikliną z rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Jest krzewem o nagich, czerwonych, błyszczących pędach stąd nazwa. Łopatkowato-lancetowate, szaro-zielone i matowe, nagie liście są do połowy długości całobrzegie, a powyżej-piłkowane. Niepozorne kwiaty są zebrane w "kotki", pojawiające się przed rozwojem liści. W Polsce rośnie 28 gatunków wierzb, które krzyżują się między sobą. Dlatego bardzo trudno rozpoznać i oznaczyć właściwy gatunek.
ZASTOSOWANIE:
odwar ze sproszkowanej kory działa przeciwreumatycznie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Wierzbówka Błotna
Na łąkach, a także na brzegach strumieni i rzek rośnie wierzbówka błotna (Filipendula ulmaria (L.) Maxim.) z rodziny różowatych (Rosaceae), nazywana też tawułą łąkową, kozią bródką lub królową łąki. Jest byliną osiągającą 2m wysokości, wytwarzajcą grube kłącza. Liście są przerywano pierzastosieczne o dużych listkach podwójnie ząbkowanych. Żółtawobiałe, wonne kwiaty są zebrane w duże podbaldachowe kwiatostany. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Gatunek ten obejmuje kilka odmian różniących się owłosieniem. Typowe rośliny są nagie. Mogą natomiast być owłosione po dolnej stronie liści (filcowato) lub tylko na nerwach (odstająco).
ZASTOSOWANIE:
odwar z kwiatów stosuje się przy bólach reumatycznych, mięśniowych. Działa napotnie i łagodnie moczopędnie. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Wilczomlecz Sosnka
Bardzo często występuje w murawach kserotermicznych rośliną jest wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparissias L.) z rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae), nazywany tez wilczo-mleczem szczupło-liściowym, sosnka, ostromleczem szczupłoliściowym, romanem lub romanowym zielem. Rośnie ten gatunek również na ciepłych, nasłonecznionych przydrożach i podobnych nieużytkach. Jest to bylina o łodydze w górze gałązistej, dorastającej do 40cm wysokości. W pachwinach liści łodygowych rosną krótkie,ulistnione pędy boczne. Wszystkie części rośliny zawierają biały, trujący sok mleczny. Rozdzielnopłciowe kwiaty mają uproszczoną budowę i są zebrane w wieloramienną wierzchotkę. Kwitnie od kwietnia do czerwca.
ZASTOSOWANIE:
sok wyciśnięty ze świeżych roślin ma zastosowanie w kosmetyce. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Wilżyna Ciernista
Na różowo są barwione murawy kserotermiczne przez kwiaty wilżyny ciernistej (Ononis spinosa L.), nazywanej też lisim lub wilczym ogonem, wilczyną, iglicą lub swarem niewieścim. Należy ona do rodziny bobowatych-motylkowatych. Jest krzewem lub byliną o łodydze silnie ciernistej, dorastającej do 60cm wysokości. Liście ma pojedyncze, trójlistkowe, o listkach ząbkowanych. Żywo różowe kwiaty mają ciemniejszy żagielek i stoją pojedynczo lub czasem po dwa w kątach liści. Kwitnie od czerwca do września.Jest pod prawna ochroną.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Wrotycz Swojski
Występuje w miejscach ruderalnych, a także na brzegach lasów. Zwany jest czasem wrotyczem swojskim, mlecznicą lub piżmem. Jest to bylina o wyprostowanych łodygach, dorastających do 1,5m wysokości. Duże liście są podwójnie pierzastosieczne. Żółte tylko rurkowe kwiaty są zebrane w wielokwiatowe koszyczki, które tworzą na szczycie pędu baldachokształtne kwiatostany. Kwitnie od lipca do października.
ZASTOSOWANIE:
wyciąg alkoholowy z kwiatów służy do nacierania w podagrze i gośćcu. Odwar z kwiatów ma działanie przeciwbiegunkowe. Ma zastosowanie w leczeniu robaczyc. Ziele działa insektobójczo. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Wrzos Zwyczajny
Na ubogich glebach piaszczystych, często po wycięciu borów sosnowych lub po zaniechaniu nawożenia łąk pojawiają się wrzosowiska. Z dawnych łąk znika ich typowa roślinność, pojawia się bliźniczka psia trawka (Nardus struta L),a przede wszystkim w dużych ilościach wrzos zwyczajny z rodziny wrzosowatych (Ericaceae), krzew dorastający do 80cm wysokości. Gałązki są gęsto ulistnione i nagie. Równo wąskie liście mają u nasady dwa ostre uszka. Lilaróż kwiaty są zebrane w jednostronne, wiechowate grona. Kwitnie od sierpnia do września. Gatunek ten rośnie także na torfowiskach, zwłaszcza wysokich. Jest jedną z bezkonkurencyjnych roślin pionierskich, zasiedlających nowe tereny. Duża produkcyjność nasion stwarza wiele możliwości rozprzestrzeniania się. Dlatego też wrzos jest klasycznym przykładem roślin tworzących poduchy lub kobierce. Wrzos jest jedynym krewniakiem rodzaju, który rósł u nas już w trzeciorzędzie. Dlatego jako roślina o bardzo dawnym rodowodzie jest mało zmienna. Niewielkie różnice mogą pojawić się tylko w owłosieniu. Z zasady rośliny są nagie, lecz z rzadka może wystąpić popielate, filcowate owłosienie.
ZASTOSOWANIE:
przy zapaleniu nerek, pęcherza moczowego i przy kamicy nerkowej stosuje się odwar z kwiatów. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Wrzosiec Bagienny
Wrzosiec bagienny (Erka tetralix L.) z rodziny wrzosowatych jest chronionym gatunkiem rosnacym w borze bagiennym jes. Jest to drobny krzew dorastający zaledwie do 30cm wysokości. Gałązki są wyprostowane i razem z igiełkowatymi liśćmi gruczołowato owłosione. Drobne liście, na brzegach podwinięte, są ustawione w gęste okółki. Czerwone, dzbaneczkowate kwiaty są zebrane w szczytowe baldachogrona. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Wszewłoga Górska
Wszewłoga górska (Meutn athamanticum Jacq.) z rodziny selerowatych-baldaszkowatych (Apiaceae), rośnie w Sudetach, zasiedlając łąki i hale. Jest to bylina o łodydze nierozgałęzionej lub tylko z 1-2 gałązkami dorastająca do 50 cm wysokości. Wąskie liście są dwu- bądź wielokrotnie pierzastosieczne, a ostatnie płatki są włosowate. Białe, nieduże kwiaty są zebrane w baldachy i są złożone z 6-15 baldaszków. Kwitnie od maja do sierpnia.
ZASTOSOWANIE:
nalewka alkoholowa z korzeni działa wykrztuśnie i jest stosowana przy astmie.
Ziemniak
Ziemniak (Solanum tuberosum L.) z rodziny psiankowatych (Solanaceae), inne jego nazwy to: kartofel, psianka kartofel, pantufka lub pyra. Jest to bylina o rozgałęzionych pędach, przylegająco owłosionych, dorastających do 80cm wysokości. Liście są przerywane, pojedynczo pierzastodzielne. Kwiaty zebrane w pozorne szczytowe kwiatostany mają różną barwę w zależności od odmiany. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
ZASTOSOWANIE:
odwar z łupin bulw (obierzyn) ma zastosowanie w kamicy pęcherzyka żółciowego, działa moczopędnie i jest stosowany w reumatyzmie i artretyzmie. Sok z utartych bulw przeciwdziała kwasocie żołądka i bywa stosowany w owrzodzeniach żołądka. Kąpiel z dodatkiem odwaru z bulw likwiduje stany zapalne skóry i egzemy. W ludowej medycynie stosuje się przykładanie surowych plastrów bulw w miejsce bolące przy bólach głowy. Napar z kwiatów obniża ciśnienie krwi.
Żankiel Zwyczajny
Typowym elementem runa lasów bukowych jest żankiel zwyczajny (Sanicula europaea L.), znany też jako sanikula, rannik, międzypierśnik lub łuszczak lekarski z rodziny selerowatych baldaszkowatych (Apiaceae).Jest to bylina o bezlistnej łodydze dorastającej do 50cm wysokości. Duże odziomkowe liście mają długie ogonki i są palczaste pięciodzielne, na brzegu piłkowane. Bladoróżowe lub białe, drobne kwiaty są zebrane w szczytowe złożone baldachy. Kwiatostany składają się z nielicznych kwiatów obupłciowych, otoczonych licznymi kwiatami męskimi, które rozwijają się znacznie później. Kwitnie w czerwcu.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela jest stosowany w przewlekłych nieżytach. Działa uszczelniająco na naczynia krwionośne. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Żarnowiec Miotlasty
Na zrębach borów sosnowych rośnie żarnowiec miotlasty (Sarothamnus scoparius (L.) Wimm.) z rodziny bobowatych-motylkowatych znany też jako jerk, jurk, lubeznik lub sarniak. Krzew od samej nasady silnie rozgałęziony, dorastający do 1,5m wysokości, ma wzniesione gałęzie rózgowato wydłużone i zimozielone. Liście mają różny kształt: szczytowe są niepodzielone, a pozostałe trójlistkowe. Złocistożółte, duże kwiaty wyrastają z kątów liści. Kwitnie w maju i czerwcu. Z uwagi na szybki wzrost jest to gatunek bardzo ekspansywny, który w odpowiednich warunkach ekologicznych może wyeliminować wszystkie inne rośliny, tworząc zwarte zakrzaczenia.
ZASTOSOWANIE:
odwar z kwitnącego ziela działa odwadniające, energicznie moczopędnie, ma zastosowanie w chorobach serca i nerek. Jest używany przy wszelkiego rodzaju obrzękach. Z uwagi na toksyczność surowca, należy go stosować z największą ostrożnością. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Żółtlice
Żółtlica drobnokwiatowa (Galinsoga parviflora Cav.) i żółtlica owłosiona (Galinsoga ciliata (Rafin.) S. F. Blake) z rodziny astrowatych złożonych (Asteraceae). Pierwszy gatunek jest bardziej rozpowszechniony wśród zbóż, a drugi roślin okopowych. Są to rośliny jednoroczne, rozgałęzione, dorastające do 70cm wysokości. Żółtlica drobno-kwiatowa jest z rzadka i przylegająco owłosiona, natomiast żółtlica owłosiona ma włosy obfite i odstające. Ogonkowe, o jajowatym kształcie liście są ustawione naprzeciwległe. Brzeg liścia jest u pierwszego gatunku ząbkowany, a u drugiego - grubo karbowany. Białożołte kwiaty są zebrane w drobne koszyczki. Kwitnie od czerwca do późnej jesieni.
ZASTOSOWANIE:
napar z ziela działa mlekopędnie i służy do przemywania ran. W medycynie ludowej stosowano okłady ze zmiażdżonego ziela przeciw egzemom. zobacz również: zdjęcie - receptury lecznicze - nalewki alkoholowe
Żywokost Lekarski
Żywokost lekarski (Sympkytum offiehwle L) z rodziny szorstkolistnych zwany bywa również kosztywałem lub żywym gnatem. Jest bujnym o grubej, wzniesionej łodydze, dorastającej do 1m wysokości. Wrzecionowaty, pionowy korzeń jest rozgałęziony. Duże, szerokie liście mają kształt jajowaty lub lancetowaty purpurowofioletowe kwiaty są zebrane w wierzchołkowate, zwisłe kwiatostany. Kwitnie w maju i czerwcu.
ZASTOSOWANIE:
zewnętrznie do przemywania ran i miejsc ropiejących. Sproszkowany korzeń służy do okładów w bólach reumatycznych, a posiekane pędy i liście przeciw obrzękom. Stosowanie wewnętrzne żywokostu zostało w Polsce (tylko w Polsce!) zaniechane z dwóch powodów: podejrzenia o rakotwórczość i wywoływania niebezpiecznych obrzęków. Ostatnio powrócono do stosowania preparatów allopatycznych z zawartością żywokostu. Mają one jednak ograniczone dawkowanie.
Porozmawiaj o zdrowiu:
Polecamy
FAQ Forum dyskusyjnego
Dyskusja na temat:
- Zdrowie i profilaktyka
- Dieta zgodna z grupą krwi
- Zdrowa żywność
- Odchudzanie
- Przepisy kulinarne
- Pielęgnacja ciała
- Zerwij z nałogiem
- Ogłoszenia turystyczne