Porady dla zdrowia

Kleszcze groźne dla człowieka

Przyjmuje się, że z grupy ponad 800 gatunków kleszczy znanych w światowej faunie, ponad jedna czwarta atakuje zwierzęta hodowane przez ludzi. Spośród nich około 80 ma znaczenie gospodarcze i medyczno-weterynaryjne. W Polsce występuje ponad 20 gatunków kleszczy. Praktycznie każdy z gatunków pasożytujących na zwierzętach hodowlanych może również atakować człowieka, zaś następstwa wywoływanych przez nie chorób mogą być podobne.

Skutki medyczne żerowania kleszczy

• Uczulające i toksyczne oddziaływanie śliny kleszcza
• Podrażnienie emocjonalne
• Wtórne zakażenia skóry, obrzęk, świąd, nacieki zapalne, owrzodzenia
• Tularemia
• Borelioza
• Kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych
• Ciężkie zatrucia organizmu żywiciela-paraliż kleszczowy
• Kleszcze rezerwuarem i przenosicielem zarazków chorób (130 gatunków arbowirusów, 30 gatunków riketsji, 20 gatunków krętków i innych bakterii, 200gatunków piroplazm i innych pierwotniaków)

Zwalczanie kleszczy żerujących na ludziach

Najbardziej oczywistym sposobem ochrony przed konsekwencjami ataku kleszczy jest unikanie spotkania z nimi lub uniemożliwienie im dokonania inwazji na organizm żywicielski. Zwalczanie bowiem żyjących w naturze kleszczy jest zadaniem bardzo trudnym, wręcz niemożliwym do realizacji . Jedynie w pomieszczeniach można zastosować akarycydy (w postaci aerozoli, emulsji).

Przebywając w terenie gdzie bytują kleszcze należy ubierać się bardzo szczelnie stosując metodę "na cebulkę". Zarówno skarpety powinny być naciągnięte na długie spodnie, jak i koszula winna być wpuszczona w spodnie (kleszcze z reguły przemieszczają się wertykalnie - od dołu ku górze wykazują bowiem geotropizm ujemny). Głowa powinna być chroniona kapturem. Zamiast guzików lepiej jest korzystać z suwaków błyskawicznych. Rękawy zakończone ściągaczem chronią zapobiega w pewnym stopniu wpełzaniu kleszczy pod ubiór. W każdym przypadku pracy w lesie, bądź na jego obrzeżach, należy stosować repelenty na odkryte partie skóry. W trakcie pracy należy w ramach organizowanych przerw przeglądać odzież i zdejmować pełzające kleszcze. Kąpiel i dokładny przegląd ciała po powrocie z pracy pozwoli uniknąć przyczepienia się kleszczy. Należy w miarę możliwości unikać w lesie ścieżek wydeptanych przez zwierzynę. Na odpoczynek powinna być wybrana przestrzeń w oddaleniu od krzewów, skupisk traw.

Usuwanie kleszczy ze skóry powinno być bardzo ostrożne, bowiem rozerwane ciało kleszcza zwiększa zagrożenie zakażeniem zarazkami bytującymi w jego ciele. Pozostawienie w skórze oderwanego narządu gębowego stanowi wrota dla wtórnych zakażeń skóry. Zalecenia przy usuwaniu kleszcza są następujące:

• Przykrycie ciała kleszcza kremem, wazeliną ułatwia jego wyjęcie. Zastosowane tłuszcze obezwładniają kleszcza przez odcięcie dopływu powietrza. Odrętwienie następuje dopiero po około pół godzinie.
• Dobrze jest stosować pęsetę o gładkich brzegach zamiast nieuzbrojonej ręki.
• Odwracanie kleszcza stroną grzbietową do góry ułatwia jego usunięcie w całości.
• Po wyjęciu kleszcza rankę należy zdezynfekować.

Kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo - rdzeniowych

Choroba, nazywana także z racji okresowego nasilenia występowania, odkleszczowym wiosenno - letnim zapaleniem mózgu, jest chorobą ośrodkowego układu nerwowego. Charakterystyczne jest sezonowe występowania choroby w okresie czerwiec-sierpień. Ogniska naturalne choroby odkryto dotąd w Polsce w rejonach: białostockim, suwalskim, olsztyńskim, gdańskim, szczecińskim, skierniewickim, opolskim, lubelskim. W ostatniej pięciolatce hospitalizowano w Polsce ponad 300 osób rocznie z powodu kleszczowego zapalenia mózgu. U wielu ludzi choroba przebiega bezobjawowo.

Od wielu lat znana jest i stosowana z powodzeniem szczepionka uodparniająca organizm na zachorowanie.

Zakażenie. Następuje głównie po ugryzieniu człowieka przez zainfekowane kleszcze (wszystkie formy rozwojowe), bądź po wtarciu w skórę odchodów lub rozgniecionego kleszcza. Wektorem choroby mogą być również pchły i komary żerujące na gryzoniach. Zakażenie może nastąpić także poprzez spożycie mleka krów, owiec, kóz pogryzionych przez zakażone kleszcze, u których choroba przebiega bezobjawowo.

Objawy. Okres wylęgania się choroby trwa z reguły od 4 do 21 dni. Chory ma boleści, zawroty głowy, dreszcze, gorączkę do 38-39oC. Występuje zapalenie spojówek i śluzówek gardła, wymioty. Początkowa faza choroby trwa kilka dni. Faza druga związana jest ze zwiększeniem temperatury ciała nawet do 40oC. Pojawiają się bóle kostno-stawowe, zaburzenia układu nerwowego. Mogą wystąpić niedowłady i porażenia. W około 40% przypadków choroba osiąga tylko pierwsze stadium. Wyróżniane są cztery postacie kleszczowego zapalenia mózgu: oponowa o przebiegu łagodnym, mózgowa o przebiegu cięższym, rdzeniowa z niedowładami, porażeniami i zanikiem mięśni oraz czwarta postać poronna bez objawów uszkodzenia układu nerwowego. Leczenie chorych zawsze wymaga hospitalizacji.

Borelioza - choroba Lyme

Borelioza, podobnie jak znana dopiero od 1957r. choroba pracowników leśnych w Indiach - KFD (Kyasanur Forest Disease), należy do chorób, które ujawniły się bardzo niedawno. Izolowane przypadki zarejestrowane zostały po raz pierwszy przez szwedzkiego lekarza w 1909r. Przypadki (określone mianem Erythema chronicum migrans -chroniczny rumień wędrujący) były bardzo nieliczne i pojawiające się jedynie w Europie. Dopiero w 1975r. w miejscowości Old Lyme, (stan Connecticut w USA) zaobserwowano bardzo często pojawiającą się zwłaszcza u dzieci chorobę o objawach podobnych do schorzenia typowego dla podeszłego wieku- artretyzmu. Okazało się, iż objawy reumatoidalne pojawiające się w kolanach lub ramionach (obrzęk, bóle stawów) są jedynie późnym skutkiem zakażenia bakterią nazwaną od nazwiska odkrywcy Borrelia burgdorferi. Praktycznie dopiero dzięki poznaniu czynnika chorobotwórczego, udało się zakwalifikować jako boreliozę niektóre występujące w Europie zmiany dermatologiczne i zaburzenia neurologiczne. Od momentu pojawienia się, choroba rozszerzyła znacząco swój zasięg, rozpowszechniła się praktycznie na całym świecie. Rozpoznano ją zarówno w Ameryce, Europie, Australii, Afryce jak i Azji. Można wręcz mówić o epidemii tego schorzenia. Obecnie rejestrowanych jest w USA co najmniej 10 tys. nowych przypadków boreliozy, zaś w Europie prawie 100 tys.

Bardzo poważne konsekwencje nie leczonej boreliozy usprawiedliwiają tak duże zainteresowanie i uwagę zarówno prasy jak i innych mediów. Warto jednak pamiętać, że choroba łatwo poddaje się terapii antybiotykowej, nie przechodzi w stan chroniczny. Poważne skutki wywołuje prawdopodobnie jedynie u mniej niż 10 % nie leczonych osób.

Zakażenie- następuje po wczepieniu się kleszcza w skórę człowieka i zainfekowaniu jej zarażoną śliną. Przekazanie zakażającej dawki Borelia burdgorferi wymaga jednak pozostawania kleszcza w skórze przez 36-48 godzin. Pierwszą więc linią obrony jest codzienne (w rejonach gdzie borelioza jest chorobą endemiczną) staranne oglądanie całego ciała i wyszukiwanie kleszczy.

Przeciwciała pojawiają się we krwi dopiero w kilka lub kilkanaście tygodni od zakażenia.

Objawy. Jak rozpoznać boreliozę? W większości przypadków występuje jeden bądź więcej objawów:

• w 60 % przypadków pojawia się różowa plama z ciemnym środkiem- chroniczny rumień wędrujący, powstający w miejscu ukąszenia (bądź w jego pobliżu) w ciągu 3-30 dni. Zaczerwienienie nie jest bolesne ani swędzące. Rozrasta się do średnicy kilkunastu centymetrów, jaśniejąc od środka i przybierając kształt pierścienia. Niezauważony rumień, nawet bez leczenia znika samoistnie po kilku dniach bądź tygodniach.
• Wraz z przedostawaniem się krętków wraz z krwią do tkanek, występują wczesne, różnorodne dolegliwości wielu narządów i tkanek (najbardziej narażona jest skóra, serce, stawy i układ nerwowy).
• Częste w tej fazie są objawy typowe dla przeziębienia lub grypy, tj. dreszcze, gorączka, osłabienie połączone z bólami mięśni i stawów, utrata łaknienia.
• Wędrujące, nieuchwytne bóle (bez obrzęków) mięśni, ścięgien, stawów. Objawy te znikają samoistnie po kilku tygodniach lub miesiącach. Połowa pacjentów, którzy nie przeszli kuracji antybiotykowej, w okresie około pół roku od zakażenia przechodzą zapalenie jednego lub kilku stawów połączone z bolesnością i obrzękami (najczęściej staw kolanowy). U około 10 % nie leczonych przejściowe zapalenie stawów przechodzi w przewlekłe (nawracające i trwające miesiące obrzęki jednego lub kilku stawów, utrzymujące się latami bolesność i obrzęk niektórych z nich). Zapalenie stawów (występuje częściej poza Europą) w boreliozie jest często niesymetryczne co pozwala odróżnić je od zmian reumatoidalnych.
• Prawie 10% nie leczonych Europejczyków cierpi przez długie lata na przewlekłe zanikowe zapalenia skóry w obwodowych częściach kończyn.
• U 20 % nie leczonych pacjentów pojawiają się również wczesne objawy neurologiczne:
  • częste bóle głowy, trudności w koncentracji, spaniu, nerwowość,
  • utrzymujące się przez tygodnie lub miesiące jedno- lub obustronne samoistne porażenie nerwu twarzowego,
  • zapalenie opon mózgowych - rozpoczynające się bólem głowy, sztywnieniem karku, światłowstrętem,
  • zapalenie mózgu - powodujące gwałtowną senność, zaburzenia pamięci, nagłe zmiany nastroju,
  • zespół korzeniowy - podrażnione korzenie nerwów odchodzących od rdzenia kręgowego w wyniku czego partie ciała, kontrolowane przez te nerwy, stają się bolesne, odczuwane jest mrowienie i drętwienie tych części ciała.
• W 5-10 % przypadków w pierwszych tygodniach choroby może być atakowane serce. Występują zaburzenia rytmu serca, zmniejszenie wydolności organizmu. Stan ten utrzymuje się najczęściej 7-10 dni i prawie nigdy nie wymaga wszczepienia rozrusznika serca.
• Ostatnie stadium nie leczonej choroby przypomina chorobę Alzheimera lub uwiąd starczy. Leczenie. Jedynie wczesna terapia antybiotykowa w pełni powoduje wyleczenie zakażonej osoby.

Prace nad szczepionką trwają już od kilku lat. Prace znalazły się na II etapie badań klinicznych. Nadzieje, jakie pojawiały się w prasie naukowej jeszcze kilka lat temu, na szybkie wprowadzenie szczepionki, na razie nie doczekały się realizacji. Dodatkowym utrudnieniem jest istnienie wielu szczepów bakterii Borelia burdgorferi w różnych rejonach świata.

 Poradnik na podstawie książki BHP Użytkowania Lasu

Porady:

Choroby odzwierzęce

Alergia