Porady dla zdrowia


Filozofia żywienia - poradnik akademicki

układ pokarmowy człowieka

Układ pokarmowy - przekształca pokarm spożywany przez człowieka dostarczając organizmowi energii i składników odżywczych, których potrzebuje do spełnienia różnorodnych funkcji życiowych.
Układ trawienny: przewód pokarmowy, jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube.
Gruczoły trawienne: ślinianki, trzustka, wątroba;
funkcje : dostarczenie środków odżywczych, dostarczenie wody, dostarczenie soli mineralnych, dostarczenie witamin.

Ośrodki motywacyjne podwzgórza

Ośrodek pokarmowy: składa się z antagonistycznych ośrodków: głodu i sytości. Wpływ na czynność tych ośrodków ma poziom glukozy (mechanizmy glukostatyczne). Drażnienie ośrodka głodu powoduje i wyzwala poszukiwanie pokarmu i wzrost masy ciała, a jego trwałe uszkodzenie- JADŁOWSTRĘT.

Ośrodek głodu pozostaje w stanie tonicznego pobudzenia, a jego aktywność zmienia się zależnie od zużycia glukozy. Przy zwiększonym zużyciu glukozy przez jego neurony zmniejsza się aktywność tego ośrodka. Drażnienie ośrodka sytości- utrata łaknienia. Uszkodzenie ośrodka sytości- wzmożone przyjmowanie pokarmu.

Regulacja czynności ośrodków głodu i sytości - zmniejszenie łaknienia i przyjmowania pokarmów:

CCK- CHOLECYSTOKININA -poprzez receptory obwodowe CCK-A w zakończeniach aferentnych nerwów błędnych i receptory ośrodkowe - CCK-B w podwzgórzu

Leptyna - uwalniania przez adipocyty warunkujące długoterminową regulację przyjmowanych pokarmów ( laktacja, ciąża ),

Kalcytonina

Peptyd uwalniający gastrynę GRP

Wzrost łaknienia:

  • Odpowiada insulina,
  • Podwzgórze - regulacja (serotonina, katecholaminy, NP4 substancje opatowe, GABA- kwas aminomasłowy,
  • Sygnały metaboliczne- obniżony poziom glukozy
  • Insulina- obniża poziom glukozy we krwi

LEPTYNA - wstrzymuje chęć pobierana pokarmu, gdy zapasy tłuszczu są duże,a wzmaga apetyt gdy zapasy tłuszczu są duże. Nazwa pochodzi od greckiego słowa leptos- cienki, szczupły.

Obwodowe mechanizmy oreksygeniczne.

GRELINA - hormon przewodu pokarmowego, który może uczestniczyć w regulacji przyjmowanych pokarmów, wydzielana jest przez pusty żołądek, działając na ośrodek pokarmowy pobudza pobieranie pokarmu, hamuje rozpad tkanki tłuszczowej co powoduje zwiększenie masy ciała, pobudza czynności kinetyczne jelita cienkiego, zwiększa wydzielanie kwasu solnego i zwiększa uwalnianie gastryny w żołądku. Wykazano istnienie sprzężenia zwrotnego ujemnego między wydzielaniem leptyny i greliny tzn: zmniejszenie masy ciała zależnie od leptyny uwarunkowane jest hamowaniem wydzielania GRELIN.

NEUROPEPTYD OREKSYNA A I OREKSYNA B

Oreksyna A i B wydzielane są w splotach nerwowych przewodu pokarmowego, zwiększają pobieranie pokarmu i powodują kumulację tkanki tłuszczowej.

Orek syna A - reguluje rytm sen- czuwanie; krótkotrwała, regulacja przyjmowania pokarmów, wpływa na:

Nastrój, aktywność fizyczna, zapach i widok pokarmów, impulsacja receptorów smakowych. Receptory umieszczone w ścianach przewodu pokarmowego.

Zaburzenia:

AFAGIA: utrata łaknienia, niezdolność połykania nawet śliny, anoreksja, bulimia, hiperfagia ( nadmierny apetyt). Ośrodek pragnienia pobudzany w płynie mózgowo- rdzeniowym i osoczu i angiotensynie II, która wywołuje w organizmie reakcję na poszukiwanie i przyjmowanie wody, pobudza również działanie wazopresyny.

Przedziały wodne organizmu:

Całkowita woda org = 60 % masy ciała (Total body water TBW) :

  • Extra cellular fluid - płyn zewnątrz komórkowy = 20% ( z czego płyn tkankowy 15%, a osocze krwi 5 %)
  • Intra cellular fluid- płyn wewnątrz tkankowy = 40 %

Mechanizmy regulujące gospodarkę wodno- elektrolitową organizmu.

  1. ADH - wazopresyna
  2. Układ RRA
  3. ANF (ANP)
  4. Ośrodek pragnienia.

RRA- ukł. Renina, angiotensyna, aldosteron.
ANP- przedsionkowy czynnik natriuretyczny.
WAZOPRESYNA (ADH)- uwalniana jest z części nerwowej przysadki w wyniku zwiększania ciśnienia osmotycznego osocza i płynu mózgowo- rdzeniowego obniżana na skutek zmniejszenia objętości krwi i ciśnienia tętniczego ( o ok. 5-10 % )

Hamuje wydzielanie ADH:

  • Niskie ciśnienie osmotyczne
  • Zwiększenie objętości krwi,
  • Alkohol.

Układ RRA

- Renina- uwalniania w nerkach gdy:

  1. Mamy niskie ciśnienie tętnicze,
  2. Mamy małą ilość jonów sodu i chloru w płynie kanalikowym w części dystalnej nefronu

Renina zapoczątkowuje reakcje w wyniku, których powstaje angiotensyna II, która pobudza uwalnianie aldosteronu z warstwy kłębkowatej kory nadnerczy, angiotensyna II powoduje również skurcz naczyń krwionośnych.

Aldosteron zwiększa resorpcję zwrotną sodu działając na cewkę dystalną co powoduje zwiększenie ilości ECF.

ANP:

  • Hamowanie działania aldosteronu,
  • Hamowanie działania angiotensyny II dlatego rozszerzają się naczynia krwionośne,
  • Hamuje pragnienie,
  • Obniża ciśnienie tętnicze.

Izowolemia - utrzymanie stałej objętości płynu pozakomórkowego ECF zalezy od substancji osmotycznie czynnych ilościowo.

Wymiana między osoczem, a płynem międzykomórkowym zahacza o dyfuzję i filtrację.

DYFUZJA - przenikanie cząsteczek ze środowiska o wysokim ciśnieniu do środowiska o stężeniu niższym.

ZBIORNIK ODŻYWCZY - tworzą naczynia włosowate ( kapilary), jest w nim tylko 5-6 % krwi, możliwa jest tutaj wymiana pomiędzy płynem wewnątrz i zewnątrznaczyniowym. Wymiany zachodzą na drodze dyfuzji oraz filtracji.

ODWODNIENIE

Odwodnienie izotoniczne - jednoczesna utrata wody i sodu. Przyczyna - krwotok , wymioty, biegunka, niewydolność nerek, przejście płynu do „ trzeciej przestrzeni”.

SKUTKI : obniżenie RR, silne pragnienie, przy dużej dynamice może rozwinąć się wstrząs hipowolemiczny.

Odwodnienie hipotoniczne- większa utrata sodu niż wody. Przyczyna - utrata płynów zawierających elektrolity głównie Na, niedostateczna podaż Na przy uzupełnianiu wody, choroby nerek przebiegają ze zmniejszoną resorpcją zwrotną Na w kanalikach.

SKUTKI: względny wzrost wydalania wody przez nerki, hipowolemia, RR spada, spada pojemność minutowa serca, wstrząs hipowolemiczny, bóle głowy, zamroczenie, śpiączka.

Odwodnienie hipertoniczne-większa utrata wody niż sodu

Przyczyna: ograniczenie poboru wody i/ lub nadmierna jej utrata, wzrost stężenia sodu w ECF, wzrost ciśnienia osmotycznego, kompensacyjnie wzrost ADH.

SKUTKI: spadek ECF i ICF, narastające uczucie pragnienia, skąpomocz, suchość w jamie ustnej, drgawki, skurcze mięśni.

PRZEWODNIENIE

Przewodnienie izotoniczne- zwiększenie przestrzeni pozakomórkowej.

Przyczyna : wzrost ilości sodu, nadmiar ECF

SKUTEK :najczęściej uogólnione obrzęki w przebiegu niewydolności serca zespołu nerczycowego, marskość wątroby.

Przewodnienie hipotoniczne- zatrucie wodne.

Przyczyna: nadmierna podaż wody, np.: picie dużych ilości piwa, płukanie żołądka czystą wodą, topienie się w wodzie słodkiej, nadmierne wydzielanie ADH

SKUTEK: wzrost ICF, ECF, może wystąpić hemoliza krwi.

Przewodnienie hipertoniczne: wywołanie większą podażą lub wzmożonym zatrzymaniem sodu w organizmie.

Przyczyna: picie słonej wody przez rozbitków, choroby nerek, infuzja płynu hipertonicznego.

SKUTEK: odwodnienie komórkowe, obniżenie ICF

Ph osocza wynosi 7,35- 7,45 źródłami jonów wodorowych w organizmie są: dwutlenek węgla, białka, pracujące mięśnie szkieletowe , i inne.

Kwasica

  • Kwasica oddechowa
  • Kwasica metaboliczna

ODDECHOWA : nadmiar jonów H+ , wywołany nadmiernym CO2- upośledzenie wydalania, utrudnienie wentylacji płuc, np.: zapalenie płuc, utrudnienie dyfuzji gazów oddechowych - zapalenie obrzęk płuc, oddychanie powierzchni o zwiększonej zawartości CO2 .

METABOLICZNA-niedobór jonów HCO3+ wywołany przez: niewydolność nerek- H + akumulowany, zwiększenie pobierania H +, niecałkowity rozpad tłuszczów ( cukrzyca, głodzenie), zbyt duże spożycie białek (HCl; H2SO4), utrata węglowodanów ( np.: biegunka).

Zasadowica.

  • Oddechowa
  • Metaboliczna

Oddechowa - nadmierne wydalanie CO2 / hipokapnia, oddychanie powietrzem ubogim w tlen (wysokogórskie), pobudzenie ośrodka oddechowego - hiperwentylacja, wysokie temperatury otoczenia, gorączka, leki, np.: salicylany, hormony : progesteron, tarczycy.

Metaboliczna- wzrost stężenia jonów HCO3- : infuzja wodorowęglanów, utrata H+ (wymioty, niedobór K), odwodnienie

Jama ustna.

Główne zadanie języka- podsuwanie pokarmu pod zęby, mieszanie pokarmu w czasie żucia i przesuwanie kęsów do gardła. Przyczynia się do wytwarzania podciśnienia w jamie ustnej umożliwiającego ssanie, stanowi też narząd zmysłu, smaku, dotyku.

Chemoreceptory: pobudzanie związków chemicznych, receptory węchu i smaku zostają rozpuszczane przez ślinę.

Kubki smakowe ok. 2.000- 5.000 każdy skupia ok. 150 receptorów. Kubki znajdują się w nabłonku brodawek grzybowatych i okolonych języka w błonie śluzowej nagłośni podniebienia i gardła. Niektóre komórki smakowe żyją jedynie 10 dni.

SMAKI NA JĘZYKU:

  • Słodki,
  • Gorzki,
  • Słony,
  • Kwaśny,
  • Umami - wykrywa obecność kwasu glutaminowego, składnik większości białek, wyczuwalny, np.: w pomidorach.

Nieprawidłowości w czuciu smaku:

  • Agensia- brak czucia smaku
  • Hypogensia - upośledzenie czucia smaku,
  • Dysgensia- zaburzenia czucia smaku.

Gruczoły ślinowe:

  • Ślinianka podjęzykowa - wytwarza śluz,
  • Przyuszna - wydziela ślinę z zawartości białka,
  • Podżuchwowa

Skład śliny - 99% woda

Składniki nieorganiczne (Na, K, Ca, Cl)

Składniki organiczne ( białka)

Funkcje śliny:

Zwilżanie i ochrona błony śluzowej jamy ustnej- chroni śluzówkę jamy ustnej i warstwa ta złożona jest głównie z mucyny i proliny, zabezpiecza błonę jamy ustnej przed tarciem, urazami i działaniem czynników drażniących, glikoproteiny warstwy ochronnej umożliwiają
fonację, połykanie i żucie. W ślinie znajduje się nabłonkowy czynnik wzrostu, który przyspiesza gojenie ran i mikrourazów w jamie ustnej. Ślina zawiera lizozym, laktoferynę i laktoperoksydozę, które tworzą system przeciwbakteryjny i przeciwwirusowy dlatego wywierają wpływ na drobnoustroje w jamie ustnej hamując ich namnażanie i zabijając je.

Zaburzenia wydzielania śliny:

Serotonina prawdziwa- wywołuje zmniejszenie funkcji gruczołów ślinowych z prawidłową błoną śluzową, ślinotok.


Budowa przewodu pokarmowego:

  • Mięśnie poprzecznie prążkowane,
  • Gardło,
  • Górna 1/3 przełyku,
  • Zwieracz zewnętrzny odbytu

Pozostałe odcinki zawierają 3 warstwy mięśni gładkich. Mięśnie gładkie wykazują dwa rodzaje skurczów:

  • Toniczne- długotrwały wzrost napięcia
  • Rytmiczne (fazowe) - w obwodowej części przełyku, w żołądku, jelicie cienki polegają na szybkich skurczach i rozkurczach

Żucie:

  • Mechaniczne rozdrabnianie,
  • Mieszanie pokarmu ze ślina,
  • Formowanie kęsa pokarmu

Cykl żucia:

  • Faza przygotowawcza
  • Zetknięcie szczęk z kęsem pokarmu
  • Miażdżenie pokarmu,
  • Zetknięcie zębów obu szczęk,
  • Rozcieranie pokarmu między zębami,
  • Końcowe centralne zamkniecie szczęk.

Znaczenie żucia:

  • Rozdrobnienie pokarmu,
  • Mieszanie pokarmu ze śliną,
  • Ułatwienie pokarmu ze śliną,
  • Ułatwienie trawienia głównie węglowodanów,
  • Doznania smakowe,
  • Odruchowe pobudzanie wydzielanie soków trawiennych

Oś entero- insularna w momencie zetknięcia się pokarmu z błoną śluzową jamy ustnej powoduje odruchowe uwalnianie hormonów holecystokinina i sekretyna ale także uwolnienia z trzustki insuliny, proces ten zapobiega nadmiernemu stężeniu glukozy i aminokwasów we krwi bezpośrednio po posiłku.

Przełyk

Połykanie, fazy:

I - ustna - dowolna - 3 sekundy
II- gardłowa - odruchowa - 1,5 sek
III - przełykowa - odruchowa - 5-10 sek

Perystaltyka przełyku.

  • Pierwotna- rozpoczyna się poniżej górnego zwężenia przełyku w chwili przejścia kęsa pokarmowego
  • Wtórna

Żołądek - rolą żoładka jest mieszanie treści pokarmowej i rozpoczęcie trawienia białek

Mechanizmy zamykające zwieracz wpustu:

  • Toniczny skurcz dolnego zwieracza przełyku,
  • Mechanizm zastawkowy pomiędzy żołądkiem a przełykiem(kąt Hisa)
  • Ucisk przełyku przez odnogi mięśnia przepony,
  • Bierny ucisk ciśnienia śródbrzusznego

W żołądku występują:

  • Komórki główne gdzie produkowany jest pepsynogen,
  • Komórki okładzinowe - produkują kwas solny, syntetyzowany czynnik wew. Castle'a
  • Komórki śluzowe-produkcja śluzu o charakterze żelu,
  • Komórki wewnątrzwydzielnicze, które produkują gastrynę

Czynnik wew. Castle'a odpowiada na transport witaminy B12 do komórek żołądka, dzięki niej powstają prawidłowe erytrocyty. Gastryna - hormon produkowany przez komórki zlokalizowane w części odźwierczniczej żołądka oraz dwunastnicy, wpływa na wydzielanie kwasu solnego w żołądku oraz na prawidłowy stan błony śluzowej żołądka. Na dobę wydzielane jest 3 litry soku żołądkowego o ph 1,0 który zawiera HCl, pepsynogen, pepsynę, śluz, sole mineralne i H20.

Nadkwaśność soku żołądkowego - wysoka zawartość kwasu solnego wydzielanego przekraczająca 20 mmol HCl w ciągu 1 godziny. Objawy: zgaga, bóle żołądka

Występuje przy :

  • Paleniu tytoniu,
  • Leczeniu sterydami,
  • Nadużywaniu mocnej herbaty.

Niedokwaśność soku żołądkowego:

- niedobór kwasu solnego HCl na skutek znacznego ubytku masy gruczołowej żołądka(szczególnie komórek okładzinowych).

Choroba refleksowa - rozwija się w następstwie niewydolności dolnego zwieracza przełyku (uczucie zgagi), występować mogą wymioty i nudności.

Heliobakter pyroli - ich rozwojowi sprzyja dieta z dużą ilością soli, dlatego należy jej unikać

Dwunastnica - początkowy odcinek łączy się z żołądkiem, a końcowy przechodzi w jelito czcze. Wklęsły obwód obejmuje głowę trzustki.

Do zstępującego odcinka dwunastnicy uchodzi przewód żółciowy i trzustkowy.

Hormony wydzielane w jelicie cienkim:

  • Sekretyna
  • Cholecystokinina (cck)
  • Motylina
  • Enterogastron

Cholecystokinina - pobudza uwalnianie enzymów trawiennych trzustki bogatych w enzymy, pobudza obkurczanie i opróżnianie woreczka żółciowego, hamuje uczucie głodu.

Sekretyna- pobudza wydzielanie soku trzustkowego bogatego w wodorowęglany, pobudza tworzenie żółci

Motylina - pobudza skurcze mięśni gładkich w jelitach, hamuje opróżnianie żołądka,

Enterogastron - hamuje na drodze hormonalnej wydzielanie soku żołądkowego, zmniejsza aktywność skurczową żołądka powodując powolne jego opróżnianie.

TRZUSTKA

Gruczoł wydzielania wewnętrznego i zewnętrznego.

Wewnętrznego - odbywa się w komórkach wysp Langenhansa, komórki

A syntetyzują i wydzielają glukagon
B syntetyzują i wydzielają insulinę
D syntetyzują i wydzielają somatostatynę
PP syntetyzują i wydzielają polipeptyd trzustkowy

Cukrzyca - spowodowana niedoborem insuliny, lub zwiększona wrażliwością komórek na insulinę. Główne objawy : hiperglikemia i glikozuria.

Insulina - zwiększa procesy lipogenezy, a hamuje lipolizy; nasila procesy wewnątrzkomórkowej syntezy białek - jest hormonem spiętrzającym.

Rodzaje cukrzycy:

Pierwotna :

Typ I - zależna od insuliny, jest skutkiem bezwzględnego braku insuliny
Typ II- niezależna od insuliny (osób dorosłych ) głównie insulino- odporność ( często towarzyszy otyłości)

Wtórna : niedobór insuliny z powodu ostrego zapalenia lub nowotworu trzustki, działanie hormonów diabetogennych: glikotrykady, hormon wzrostu, adrenalina.

Sok trzustkowy.

Zewnątrz wydz. trzustki

- 2 l na dobę, odczyn zasadowy ph 7,1- 8,5 bogaty w wodorowęglany pod wpływem sekretyny lub w enzymy pod wpływem CCK

Skład soku trzustkowego:

Głównie enzymy amylazy, lipazy; proteolityczne: trypsyna, dymotrypsyna A, B, elastaza

Lipolityczne: lipaza trzustki, fosfolipaza, esteraza , glikolityczne : alfa- amylaza

Wydzielanie żółci :

  • Wytwarzana w wątrobie w hepatocytach,
  • W pęcherzyku ulega zagęszczeniu dzięki resorpcji h2o i utracie części zasad- tu jej ph zmniejsza się
  • W wątrobie ph 8,0 a w pęcherzyku 5,0-7,4
  • Ok. 0,5 litra na dobę
  • Skład : sole kwasów żółciowych, barwniki żółciowe, cholesterol, sole mineralne

Żółć : wspomaga trawienie i wchłanianie tłuszczów oraz witamin A, D , E ,K , z żółcią wydalany jest cholesterol, kwasy żółciowe, leki toksyny, barwniki żółciowe.

Funkcja wątroby:

  • Tworzenie żółci,
  • Magazynowanie węglowodanów i ich uwalnianie,
  • Tworzenie mocznika,
  • Metabolizm cholesterolu,
  • Wytwarzanie białek osocza,
  • Funkcje związane z metabolizmem lipidów,
  • Inaktywacja niektórych hormonów polipeptydowych,
  • Synteza witaminy D(25-hydroksycholekalcyferolu)
  • Detoksykacja wielu lekarstw i toksyn.

Choroby wątroby:

  • Zapalenia pochodzenia wirusowego ( WZW - wirusowe zakażenie wątroby)
  • Autoimmunologiczne,
  • W zależności od czasu trwania ostre i przewlekłe

Wirusowe zapalenie wątroby:

  • Wywołane przez wirusy HAV, HBV, HCV, HDV, HEV,
  • HAV - przekazane drogą fekalno - pokarmową, zakażenie przez wodę, grupy ryzyka turyści, żołnierze.
  • HBV -WZW typu B - główne zakażenie na świecie, zakażenie na drodze parauteralnej, przez skórnej i płciowej, zagrożeni narkomani, personel medyczny, akupunkturowani, tatuowani,
  • HCV - przyczyna marskości wątroby i raka wątroby, najczęściej dializowanych po przetoczeniu krwi, narkomani, nosiciele HIV,

Wirusowe zapalenie wątroby NIE JEST SYNONIMEM ŻÓŁTACZKI !!

ŻÓŁTACZKA - stan kliniczny, gdzie stwierdza się zażółcenie skóry, białkówek, , błony śluzowej, wynikające z nagromadzenia się bilirubiny ( barwnik)

Marskość wątroby - zaburza podstawowe czynności wątroby - zdolność do produkcji białek oraz detoksykacji, jest konsekwencją alkoholizmu, WZW typu B i C , chorób metabolicznych i autoimmunologicznych.

Jelito cienkie

  • Trawi i wchłania produkty pokarmowe; 3-4 m całkowita długość
  • Wyróżniamy : dwunastnicę(20 cm), jelito czcze(2/5), jelito kręte(3/5). Jelito czcze i kręte- nie ma między nimi wyraźnej różnicy, to miejsce występowania kosmków jelitowych. Kosmki pokryte są mikrokosmkami, każdy kosmek jelitowy jest bogato unaczyniony przez naczynia żylne, tętnicze i chłonne stąd powierzchnia jelita cienkiego to ponad 300 m 2.

Trawienie w jelicie cienkim, uczestniczą w nim:

  • Sok trzustkowy,
  • Sok jelitowy,
  • Żółć.

Sok jelitowy- wytwarzany przez gruczoły Lieberkuna, natomiast gruczoły podśluzówkowe Brunnera wydzielają gęsty śluz.

Skład soku jelitowego : aminopeptydazy, lipaza, enzymy rozkładające wielo i dwucukry, enzymy rozkładające kwasy nukleinowe; odczyn - słabo zasadowy , 3-6 litrów na dobę.

Trawienie węglowodanowe: początek w jamie ustnej , potem w jelitach, amylaza trzustkowa

Wchłanianie monosacharozy do krwi

Trawienie tłuszczów : zachodzi głównie w dwunastnicy, jelicie czczym, wchłanianie do enterocytów, tworzenie chylomikronów - naczynia limfatyczne

Trawienie białek : żołądek- potem w jelicie wchłanianie aminokwasów -do krwi

Jelito grube

W jelicie grubym 4 rodzaje skurczów:

  • Odcinkowe
  • Propulsywne
  • Perystaltyczne
  • Masowe - kilka dziennie, obkurczeniu ulega cały segment o długości 20-30 cm i nasilają się po spożyciu pokarmu
Czas pasażu jelitowego - w okrężnicy pokarm po 6 godzinach, w poprz. po 9-12 w esicy 13-17 godzin, w odbytnicy po 24 godzinach. Procesy w jelicie grubym:

  • Zwrotne wchłanianie wody, elektrolitów, witamin
  • Formowanie kału, czasowe przetrzymywanie niestawionych produktów
  • Stale mnożące się drobnoustroje wytwarzają witaminy grupy B, K i związki toksyczne (amoniak)

Defekacja - wydalanie kału ma charakter odruchu ściennego, rdzeniowego.




Porozmawiaj o zdrowiu:

Polecamy



FAQ Forum dyskusyjnego

Dyskusja na temat:



Szukaj u nas

Kontakt

W sprawach publikacji lub reklamy

Email:

Disclaimer

Nasze artykuły chronione sa prawami autorskimi.